Jak określić wiek fotografii na podstawie znajomości historii fotografii i rozwoju techniki fotograficznej? W tym poradniku poznasz sposób na rozpoznanie, identyfikację techniki w której wykonano fotografię i oszacowanie lat w których zdjęcie zostało wykonane.
Historia fotografii
Znajomość historii fotografii pozwala dość szybko zawęzić potencjalny czas wykonania starych fotografii. Początkowa historia fotografii to częsta zmiana technologii z widocznymi różnicami w samych fotografiach. Pozwala to szybko wstępnie ustalić wiek fotografii.
Portrety sylwetkowe
Wynalezienie portretów sylwetkowych w 1 połowie XVIII wieku przypisuje się francuskiemu ministrowi Etienne de Silhouette.
Do sporządzenia takiego portretu wynaleziono specjalne urządzenie, które pomagało nanieść na papier kontury człowieka.
Najczęściej wykonywano profile osób. W póżniejszym czasie wycinano sylwetki nożyczkami i naklejano na biały papier.
Heliografia
Pierwsza heliografia („rysowany przez słońce”) wykonana przez Josepha Niepce’a zrobiona została w 1826 roku. Był to widok z okna jego gabinetu w Le Gras na przeciwległe dachy. Czas naświetlania wynosił ponad 8 godzin.
Niepce Josef urodził się 07.03.1765, zmarł 05.07.1833 roku.
Louis Daguerre urodził sie 18. 11. 1787, zmarł dnia 10.07. 1851.
Z zawodu malarz, wychowany w młodości w więcej jak skromnych warunkach, zajmował się malowaniem panoram i budowaniem Dioramy do ich pokazania. Otrzymał za to Legię Honorową. Ciągle ulepszał tą metodę.
Dagerotypy
Louis Daguerre przypadkowo dowiedział się o osiągnięciach Niepce’a. W 1827 roku Daguerre zwrócił się do Niepce’a z propozycją wymiany doświadczeń w wykonywaniu heliografii. Niepce wysłał swoje prace do Daguerre’a i następnie podpisali umowę o współpracy. Daguerre ulepszył tą technikę i w 1839 roku Francois Argo na posiedzeniu Francuskiej Akademii Nauk w Paryżu pokazał i przedstawił proces wykonywania dagerotypów. Dagerotypy to fotografie wykonane na metalowej płytce miedzianej, posrebrzanej, pokrytej światłoczułym jodkiem srebra. Każdy dagerotyp był unikatowy, nie mógł być powielany.
1837 Pierwsza pokazana dagerotypia
Wywołało to na całym świecie sensację. Już w godzinę po ogłoszeniu metody wytwarzania dagerotypii wszystkich ogarnęła gorączka. Profesorowie, chemicy, aptekarze, fizycy polerowali posrebrzane płytki, wyparowywali je w jodzie i pracowali w oparach rtęci. Ciekawostka: żona Daguerre’a – zachowało się pismo w archiwach – zgłaszała do urzędu, że jej mąż jest niespełna rozumu, wydaje wszystkie pieniądze na niepotrzebne rzeczy, tymczasem ona z dziećmi cierpi niedostatek.
Daguerre otrzymał od rządu francuskiego bardzo wysoką roczną pensję i podarował swój wynalazek Francji, do wolnego wykorzystania. Otrzymał całkowite poparcie i pomoc rządu francuskiego na rozpropagowanie swojej metody. Po procesie prowadzonym przez syna Niepce’a, Joseph Niepce został uznany oficjalnie także za twórcę fotografii. Daguerre podzielił się z rodziną Niepce’a swoimi dochodami, a rząd francuski wypłacił jednorazowe odszkodowanie.
Fotografia
W 1839 roku William Henry Talbot zawiadomił Towarzystwo Królewskie o swoim wynalazku, o obrazach światłem rysowanych.
William Talbot urodził się 11.02.1800 roku, zmarł 17.09.1877 roku.
Już wcześnie stracił ojca, należąc jednakże do najwyższej kasty w Anglii i po powtórnym ożenku matki, otrzymał staranne i wszechstronne wykształcenie. Największe osiągnięcia zdobył na niwie fotografii. Będąc w podróży poślubnej w 1833 roku był tak sfrustrowany, że nie mógł tych pięknych widoków utrwalić, że zaczął zastanawiać się, jak można bez użycia ołówka przenieść obraz na papier. I tak to się zaczęło. Swoje eksperymenty nazwał sztuką utrwalania cienia. Metoda Talbot’a wykonania fotografii była o wiele mniej skomplikowana jak wykonanie dagerotypii. Przede wszystkim wykonywano pozytyw na papierze i w dowolnej ilości. W 1835 roku stworzył pierwszy negatyw w historii fotografii. Od 1839 roku wprowadzono nazwę – fotografia – co oznacza rysowanie za pomocą światła. 1835 – Był to widok okna.
Hippolyte Bayard przedstawia także w tym roku w 1839 pozytywy uzyskane bezpośrednio na papierze, ale nie zyskał już posłuchu w oczach uczonych.
Za ojców obecnej fotografii uważa się Niepce’a-Daguerre’a-Talbot’a. Ostatnio coraz częściej wymieniany jest także Bayard.
Technika fotograficzna
Pomocna w datowaniu zdjęć jest znajomość techniki fotografowania.
Kalendarium
1839 – książki adresowe są niezwykle pomocne w określeniu czasu otwarcia atelier. W pierwszych latach 40-tych trzeba szukać w spisach dagerotypistów, a w 50-tych latach szukać pod Photographen.
1849 – W. Talbot zastosował porcelanę jako nośnik fotograficzny.
1850-1851 zastosowano mokrą metodę kolodionową na szklanych płytkach co umożliwiło wykonywania większej ilości zdjęć
1854 – du Cattin opatentował sposób przeniesienia zdjęcia na ceramikę, szkło, emalię.
1858 – z tego roku pochodzą pierwsze zdjęcia z lotu ptaka, a właściwie z lotu balonem Nadara.
1860 – 1870 na zdjęciach z tych lat nie znajdziemy elementów ruchomych. Nie pozwalała na to ówczesna technika. Czas naświetlania był zbyt długi. W pierwszych latach fotografowie zakuwali ludzi w specjalnie do tego celu zbudowane konstrukcje, aby pozostali bez ruchu. Konieczność pozostawania przez długi czas w bezruchu (aby zdjęcie nie zostało rozmyte) powodowała charakterystyczne pozy fotografowanych osób. Dla zachowania nieruchomego wyglądu często siedzieli a stojąc trzymali się różnych przedmiotów (stół, krzesło).
Karykatura w czasopiśmie amerykańskim z 1879 roku, pokazująca odwiedziny u fotografa
1870 około tego roku zaczęto zaokrąglać rogi fotografii, aby łatwiej można je było wsunąć do albumu.
1871 – Richard Maddox ogłasza metodę otrzymywania suchej żelatynowej emulsji.
1878 – po tym roku podawano na rewersach numer telefonu. W 1876 roku Bell wynalazł telefon (Fernsprecher, później telefon). Telefony po 1880 roku były jedynie w dużych miastach, w małych miasteczkach instalowano je dopiero około 1900 roku.
1888 – George Eastman wprowadza celuloidową błonę zwojową
1896 – dobrze jest wiedzieć, że samochód występuje na zdjęciach dopiero po tym roku.
Techniki fotograficzne
Techniki fotograficzne na przestrzeni lat:
Kalotyp – William Henry Fox Talbot po licznych eksperymentach w 1839 roku opatentował pierwszą na świecie metodę, w której należało pierw otrzymać negatyw, z którego później wykonywano pozytywową kopię. Proces ten nazwano kalotypią (gr. kalos – piękny)
Ambrotyp – okres ten występuje w latach 1852-1872. Nośnikiem jest szkło pomalowane z tyłu na czarno lub podkładany był ciemny materiał. Oprawiany podobnie jak dagerotypy.
Panotyp – okres wytwarzania był krótki bo jedynie 1853 do 1870. Nośnikiem w tym wypadku była skóra, cerata lub płótno.
Ferrotyp – okres wytwarzania bardzo długi od 1857 do około 1930 roku. Nośnikiem była blacha stalowa pokryta czarnym, a od 1860 roku czekoladowobrązowym lakierem. Blaszka jest miękka i giętka. Oprawiane często w passe-partout.
Cyjanotyp – pojawiło się w latach 1878 do lat 50-tych XX wieku. Obraz zwykle niebieski, podatny na blaknięcie.
Platynotyp – w latach 1873 – 1878 metoda stosowana była rzadko, ale po tym czasie do 1903 roku intensywnie. Powierzchnia matowa, srebrnoszaro, sepia, obraz trwający, niepłowiejący. Drogi, rzadko stosowany
Wothlytyp – stosowana w latach 1864-1880. Obraz czarno-biały, sepia, zwykle na kartonie z napisem wothlytyp
Pigmen – technika rzadko stosowana w latach 1860-1870, do 1910 częściej. Różna barwa obrazu, zwykle większy format.
Guma – sporadycznie stosowana w latach 1893-1898, do 1914 intensywnie. Barwa obrazu różna, duży format.
Olej, bromolej – techniki stosowane rzadko, od 1907 roku częściej do około 1940. Różna barwa obrazu, duży format.
Ozobrom – ta technika stosowana w latach 1919 – 1940. Różna barwa papieru, papier gładki.
Na porcelanie, szkle, emalii, semiemalia – technika szeroko stosowana od 1855 do dzisiaj. Podłoże z porcelany, szkła, blachy pokrytej emalią. Powierzchnia szklista i twarda. Koloryt od jasno brązowej do brązowoczarnej. Na filiżankach, talerzykach i fotografia nagrobkowa. Semiemalia używana od 1880 do 1925 roku to emalia na podłożu blaszanym. Blacha, zwykle okrągła, obraz jasnobrązowy, brązowoczarny, również kolorowany.
Fotografia w Polsce
W Polsce pierwsze atelier fotograficzne zostało otwarte w Warszawie przez Józefa Giwartowskiego w 1841 roku. Pierwsze dagerotypy warszawiacy mogli oglądać już 13 października 1839 roku na wystawie zorganizowanej przez Jędrzeja Radwańskiego.
Poznaniacy zetknęli się z pierwszymi dagerotypiami zimą 1841 roku i oglądali Louvre w Paryżu.
W 1852 Adolphe Disderi opatentował format carte de visite. W latach 1860-1862 zarzucił rynek portretami wybitnych osobistości. Stał się wkrótce jednym z najbogatszych ludzi Paryża. W Polsce w Warszawie pierwsi którzy zastosowali bilety wizytowe byli to w 1855 roku Jan Mieczkowski i Aleksander Witkowski. Po pewnym czasie format carte de visite stał się zbyt mały dla zdjęć grupowych lub kobiet ubranych w krynoliny. W 1867 roku londyński fotograf Window wprowadził nowy nieznany format, mający za zadanie ukazanie portretowanych w salonach i gabinetach. Stąd też nazwa cabinet portrait – zdjęcia gabinetowe. Zdjęcia gabinetowe są pierwowzorem widokówek.
Atelier fotograficzne
Najczęściej spotykanymi atelier fotograficznymi były zakłady do portretowania ze stałym miejscem pobytu. W większych miastach otwierano salony fotograficzne już od 1840 roku, w małych miejscowościach stało się to dopiero w 1860-tych latach. Wielu fotografów nie zatrzymało się w swoim rozwoju na otwarciu jednego zakładu, ale tworzyli filie w różnych miejscowościach. Od lat 60-tych XIX wieku zaczęły się różnicować propozycje atelier fotograficznych. Niektóre portretowały jedynie ludzi, inne wykonywały i sprzedawały zdjęcia architektoniczne, przyrodnicze, przemysłowe, czy dzieł sztuki, które stały się dla wielu ludzi zajęciem kolekcjonerskim. Jeszcze inne zakłady nastawiały się całkowicie na zaspokojenie dążeń turystów. Od 1880 roku coraz częściej otwierano sklepy ze sprzedażą artykułów fotograficznych dla amatorów. Pod koniec 90-tych latach XIX wieku zaczęto otwierać atelier w dużych domach towarowych np. we Wrocławiu otwarto w 1899 roku firmę Barrasch. Przed 1898 rokiem nie było żadnego atelier w domach towarowych.
Ciekawostka
W 1852 w Szwajcarii wykorzystano po raz pierwszy fotografię do kryminalistyki. Nakazano we wszystkich kantonach fotografowanie włóczęgów, wagabundów, złodziei, co miało pomóc w identyfikacji osób. Za Szwajcarią poszły inne kraje. W Pielgrzymie z 1872 roku znalazłam notatkę o konieczności fotografowania włóczęgów i poczynaniach policji. Do 1900 roku portrety te wykonywano en face, póżniej także z profilu. (Pielgrzym) Bardzo drogie zdjęcia np. W 2000 roku sprzedano zdjęcie rabusia z 1882 roku za 10 350 dolarów. Najtańsze są popularne portrety, a najdroższe zdjęcia wybitnych osobistości (carowa 350 Euro) i o tematyce erotycznej.
Rozpoznawanie wieku fotografii
Tym artykułem przybliżam historię fotografii. W kolejnych artykułach przedstawię sposoby rozpoznawania wieku fotografii na podstawie najróżniejszych elementów zdjęcia. Odczytywanie wieku ilustruję przykładami z mojej kolekcji ponad 10 tysięcy zdjęć. Zapraszam do lektury.
Zobacz pozostałe poradniki:
Fotografie – historia a wiek zdjęcia
Fotografie – kartonik a wiek zdjęcia
Fotografie – awers a wiek zdjęcia
Fotografie – rewers a wiek zdjęcia
Fotografie – ubiory a wiek zdjęcia
Fotografie – meble a wiek zdjęcia
Fotografie – wydarzenia rodzinne a wiek zdjęcia
Fotografie – pośrednie metody datowania zdjęcia
