fotografia rewers

Jak określić wiek fotografii na podstawie rewersu kartonika na którym została wykonana? W tym poradniku poznasz sposób na rozpoznanie, identyfikację rewersu na którym wykonano fotografię i oszacowanie lat w których zdjęcie zostało wykonane.

Rewers

Pierwsze zakłady nazywano na etykietach Atelier dagerotypowe  lub Dagerotypy …. z nazwiskiem, później wymieniano Dagerotypy & Fotografie. Od 1860 roku przyjęto nazywać się Atelier fotograficzne lub Instytut fotograficzny. W 70-tych latach XIX wieku wprowadzono dodatkowe określenie Atelier malarsko-fotograficzne. W 1880 roku zaczęto wprowadzać nazwę Fotograficzne atelier ze sztucznym światłem. Chciano w ten sposób pokazać, że atelier wyposażone jest w elektryczne oświetlenie i o każdej porze dnia może wykonywać fotografieOd około 1890 na kartonikach pisano Zakład artystyczny, a od 1900 roku wprowadzono nową nazwę Nowoczesna fotografia. 

Zwykle na rewersie umieszczali fotografowie swoje całe imię z nazwiskiem, z małymi wyjątkami np. kiedy atelier przejmowały wdowy lub zakład był prowadzony przez kobietę. Aby nie zrażać klienteli, przed nazwiskiem kobiety często umieszczały jedynie inicjał imienia. Kobiety mężatki podawały często dwa nazwiska, najczęściej wtedy gdy zakład założony był jeszcze przed zamążpójściem. Zdarzało się, że kobiety lub Żydzi, aby ukryć swoją tożsamość nadawali swoim atelier fantazyjne nazwy np. Atelier Rembrandt, Atelier Elvira lub Atelier Maria.

Leksykon fotografów

Jeżeli na rewersie udało Ci się odczytać nazwisko fotografa, możesz wyszukać informacje o nim i jego atelier w leksykonie fotografów na stronie http://www.fotorevers.eu/awers/. Znajomość okresu działalności danego fotografa/atelier może zawęzić czas wykonania fotografii do tego czasu.

Układ według lat

Od początku lat 80-tych do 90-tych XIX wieku umieszczano na rewersach baśniowe stwory.

W latach 70-tych zaczęto przystrajać rewersy małymi, grubiutkimi, słodkimi putami. 

W późnych latach 90-tych XIX i na początku XX wieku wprowadzono piękne secesyjnie ozdobione rewersy.

Na rewersach tych oprócz ciekawych form graficznych znajdowały się informacje o specjalnych umiejętnościach fotografa.

W 1870-tych latach wprowadzono format ukośny. Utrzymywał się on stosunkowo długo, ale po pewnym czasie i on zaniknął.

Fotografowie posiadający atelier w różnych krajach pisali swoje imię w języku danego państwa, w zależności gdzie było usytuowane atelier. 

Skromne rewersy

Przed 1850

Około roku 1850 tylna strona zdjęcia była całkowicie pusta. Kartonik był przycięty prosto i miał kolor jasnożółtego papieru, czyli chamois. Jedynie na stronie awersu pisano nazwisko fotografa, rzadko wspominano miasto. Kartonik miał grubość 0,4 mm. Widać to na poniższym przykładzie zdjęcia mężczyzny gdzie całkowicie na dole wytłoczono nazwisko fotografa Servais i miasto Liege.

rewers

1850 – 1860

Kartonik miał grubość 0,4 mm, był przycięty prosto i miał kolor jasnożółtego papieru, czyli chamois.

1860 – 1870

Później po 1860 roku kartonik i jego kolor nie uległ zmianie, jedynie zmienił grubość na 0,5 mm. Naklejone zdjęcia miały kolor żółto-brązowy i brązowy. Napisy były w kolorze czarnym i umieszczano już imię, nazwisko, W latach 60-tych XIX wieku fotografowie na rewersach wspominali jedynie nazwę miasta, swoje nazwisko, później wpisywano ulicę z numerem domu, jeżeli był, lub wspominano przy którym ważnym budynku stoi atelier. Chętnie wpisywano zawód fotografa np. malarz, chemik. Później zrezygnowano z tych wpisów.

Rozbudowane rewersy

W latach 70-tych XIX wieku odkryli fotografowie tylną część tekturki jako wspaniałe miejsce do reklamowania swego zakładu.

1870 – 1880

W latach 1870 do 1880 grubość kartonika wynosiła od 0,6 do 0,7 mm. Kolory kartoników były różne od żółto pomarańczowego, poprzez szarości do białego. Napisy wydrukowane były także w różnych kolorach: brązowym, czerwonym, fioletowym czy czarnym. Naklejone zdjęcia miały kolor żółto-brązowy i brązowy.

W latach 1870 aż do około 1910 umieszczano na rewersie motyw „przynoszący światło”. Najczęściej była to postać kobiety w otoczeniu promieni słonecznych. W tych latach także zaczęto umieszczać na rewersie w medalionach głowy wynalazców fotografii: Niepca, Daguerra i Talbota. Pojawiły się pierwsze utensylia malarskie: paleta i pędzel. Oznaczało to, że fotograf był także malarzem artystycznym. Często pojawiały się putta, krasnale czy odbicia koronek. Niektóre atelier zaczęły na rewersach drukować roczną datę, która najczęściej zgadzała się z datą wykonania zdjęcia.

1880 – 1890

W latach 80-tych XIX wieku wprowadzono dużo grubszy kartonik w obieg, wynosił on już od 0,9 do 1,00 mm. Kartoniki były różnego koloru od czarnego począwszy poprzez żółty, szary, niebieski i czerwony. Szczególnie w latach 1882 – 1884 kartoniki charakteryzowały się wszelką paletą barw. Także kolor napisów na tekturce był różnorodny, chociąż przeważał złoty i czarny.

Pod koniec lat 70-tych wprowadzono na rewersach kartoników napisy skośne, które w 80-tych latach bardzo się rozpowszechniły. Zdjęcia były cienkie i miały kolor brązowy z poświatą czerwieni. Rozszerzono znacznie informacje na awersach i rewersach. Na awersie u dołu można było znaleźć imię i nazwisko fotografa, miasto i nazwę ulicy. Powtarzało się to wszystko na rewersie, ale dodatkowo wprowadzono dane o powiększeniach z każdego zdjęcia do wielkości człowieka w artystycznym wykonaniu, o przechowywaniu klisz i ich numerach, małymi literkami informowano o litografach, pojawiły się pierwsze informacje o zdobytych wyróżnieniach i nadanych medalach i otrzymaniu tytułu Nadwornego Fotografa. Bardzo chętnie fotograf informował kientelę o swoim wcześniejszym wykonywanym zawodzie: chemika, aptekarza, czy inżyniera.

Od 1880 roku używano nowych pojęć i tak na kartonikach pisano atelier ze sztucznym światłem, co oznaczało, że zakład ma elektryczne oświetlenie i zdjęcia można wykonywać także późnym popołudniem. Często w lewym rogu u góry kartonika widać było ozdobne inicjały fotografa. Filie zakładów założone w innych miastach pisano trochę mniejszą czcionką, ale podawano także nazwę ulicy i nr domu. Aby klienci mogli łatwiej trafić do atelier, wymieniano z nazwy najbliżej znajdujący się urząd, dworzec, aptekę, most, młyn lub właściciela domu.

W 1888 roku na kartoniku ukazały się w medalionach głowy trzech cesarzy. Nie zaprzestano pokazywania głów trzech twórców fotografii: Niepca, Daguerra i Talbota. Fotograf informował jakich klientów szczególnie obsługuje np. nauczycieli, studentów, dzieci lub grupy. Niektóre zakłady wybierały specjalizacje i tak część z nich wykonywała powiększenia, inni współpracowali z fotografami amatorami. Niektórzy poprzez wydrukowanie na kartoniku symboli masońskich dawali do zrozumienia, że członkowie lóż są mile widzianymi gośćmi w zakładzie. W dalszym ciągu drukowano datę wykonania fotografii i to jest najlepszy sposób rozpoznania jej wieku.  

1890 – 1900

Od 1890 roku XIX wieku grubość kartoników nie była zróżnicowana, wszystkie miały wysokość 1,0 mm. Czasami krawędzie były ukośnie ścięte i pokolorowane złotą farbą. Kartoniki miały różne kolory, z przewagą żółto brązowego. Napisy na rewersach były w przeważającej ilości koloru czarnego lub dostosowane do tonacji kartonika. W cesarstwie Austro-Węgierskim i w Polsce pod zaborami używano różnych języków np. niemiecki, czeski, węgierski, polski, rosyjski, francuski. W dalszym ciągu główne treści pisane były ukośnie i wytłuszczone. Inicjały fotografów powiększano i ozdabiano. Na awersach umieszczano imię i nazwisko fotografa, miasto, ulicę z numerem domu. Te same informacje znajdowały się na rewersie.

Dodatkowo umieszczano napisy Atelier artystyczno fotograficzne, wymieniano zdobyte wyróżnienia i nagrody. Chwalono się złotymi medalami i tytułami Nadwornych Fotografów. Nowością były informacje o dniach i godzinach otwarcia atelier, podawano numery telefonów, zostawiono puste pole na notatki fotografowanego. Zaczęto pisać, że niepogoda nie robi różnicy, co oznaczało, że atelier posiadało elektryczne światło, a szklana altana była ogrzewana. Poraz pierwszy pokazano muzę fotografów z liściem palmowym, laboratorium chemiczne i naturalne krajobrazy. Pojawiły się pierwsze zastrzeżenia o naśladownictwie lub nawet kradzieży wzorów. Motywy na rewersach otrzymały numery patentowe.

Wymieniano specjalizacje fotografów: zdjęcia dzieci, powiększenia do wielkości człowieka w artystycznym wykonaniu, kolorowanie zdjęć, wykonywanie portretów w oleju i akwareli, sporządzanie tablaux.

Na rewersach można było w dalszym ciągu znaleźć kwiaty, gałązki, palety malarzy, aniołki, koronki czy krasnale. Nie zaprzestano drukowania daty wykonania fotografii.

Fotograf zapewniał, że przechowuje wszystkie negatywy i często na rewersach pisano ich numer. W atelier prowadzono księgi, w których notowano daty, numery i nazwisko fotografowanego.

Na dole, prawie na każdym rewersie, małymi literkami pisano nazwisko litografa.

Zdjęcia były koloru brązowego, także z czerwonawym odcieniem, pod koniec lat 90 tych szaro niebieskie.

1900 – 1920

Po 1900 roku kartoniki miały w dalszym ciągu grubość 1,0 mm., czasami dochodziły do 1,1 mm. Krawędzie były często skośnie przycinane i malowane były białą, srebrną czy czarną farbą. Fotografowie używali kartoników w kolorze zielonym, szaro niebieskim, szarym, a po 1910 roku w przeważającej ilości różnych odcieni brązu. Napisy na rewersach były w kolorze zielonym, ciemno niebieskim lub czarnym. W dalszym ciągu umieszczano imię i nazwisko fotografa, miasto i ulicę. Oprócz tego wymieniano nazwę atelier np. Atelier Rembrandt, Atelier Viktoria, a pod spodem mniejszymi literkami nazwisko fotografa.

Dodatkowo umieszczano napisy informujące o innym wykonywanym zawodzie fotografa, gdy był on malarzem portrecistą. Nie zapominano o specjalizacji zakładu np. w wykonywaniu powiększeń, o prędkim wykonaniu pozytywów. Numer i rok pisany na rewersie pozwalał szybko odnaleźć negatyw, a nam pozwala dokładnie datować zdjęcie. Nadal chwalono się odznaczeniami, medalami i wyróżnieniami. W dalszym ciągu po 1900 do około 1910 roku na rewersach można zobaczyć globus, paletę malarzy, krajobrazy, aniołki czy koronki. Od około 1902 roku na rewersach pokazywano wijące się rośliny, pływające łabędzie, czy stylizowane głowy kobiet. Maniera ta trwała około 10 lat.

Później rewersy były znacznie skromniejsze, nie tylko w ozdobach, ale i w napisach.

Po 1915 roku coraz rzadziej używano kartoników. Od czasu do czasu można było jeszcze w 1920 roku trafić na fotografa, który używał tekturek, najczęściej jednak wykorzystywał stare magazynowe zapasy. Fotografie miały kolor brązowy i szary.

Po 1918 roku na nowym papierze fotograficznym fotograf stawiał jedynie skromną pieczątkę. Wykonane fotografie nie były już cieniutkie, nie zwijały się w rulon i dlatego nie trzeba było je naklejać na kartoniki. Zaczęła się nowa metoda tworzenia zdjęć.

Kolorowe rewersy

Barwne rewersy wprowadzono około 1880 roku. Początkowo były koloru czarnego z czcionką złotą. Później zaczęto wprowadzać inne kolory jak czerwony, niebieski, zielony i brązowy. Moda ta trwała do ca. 1885 roku.

Zobacz pozostałe poradniki:

Fotografie – historia fotografii a wiek zdjęcia
Fotografie – kartonik a wiek zdjęcia
Fotografie – awers a wiek zdjęcia
Fotografie – rewers a wiek zdjęcia
Fotografie – ubiory a wiek zdjęcia
Fotografie – meble a wiek zdjęcia
Fotografie – wydarzenia rodzinne a wiek zdjęcia
Fotografie – pośrednie metody datowania zdjęcia