stan obecny
W 1998 roku w Polsce było 127 osób noszących nazwisko Wessel (kobiety i mężczyźni).
przodkowie
Rodzina Wesslów, pochodząca z Węgier w przeszłości wielce się zasłużyła dla dobra Rzeczypospolitej. W XV lub XVI wieku niektórzy Wesslowie przybyli z Prus na Mazowsze, gdzie się osiedlili[1]. Od drugiej połowy XVII wieku należą do rodzin senatorskich, a więc mających realny wpływ na to co działo się w kraju. Wtedy też prawdopodobnie dodano jedno s do nazwiska.
linie
Przodkowie podskarbiego koronnego Teodora Wessla.
Najstarszym znanym przedstawicielem tej rodziny jest Filip Wessel pochodzący z prowincji sambijskiej. Wzmianka o nim podchodzi z 1466 roku, kiedy to podpisał pokój toruński[2]. Kolejna informacja, pochodząca z księgi podskarbińskiej za rok 1573, wspomina o bliżej nieznanym nam Piotrze. Prawdopodobnie rodzina ta wówczas niewiele znaczyła, brak bowiem informacji o pełnieniu jakiegokolwiek urzędu[3]. W 1609 r. Marcin, z pruskich Wessli był członkiem komisji królewskiej w Prusach Książęcych.
Najstarszym, znanym członkiem rodziny pochodzącym z mazowieckich Wessli jest Mikołaj, dworzanin Zygmunta III, walczący początkowy pod obcymi sztandarami. Po powrocie do kraju walczył z Tatarami, gdzie dostał się do niewoli.[4] Z tego okresu znany jest również Jędrzej, dziedzic Dziekatrzowic.
Czasy Władysława IV to pierwsze fundacje. Pierwszym z fundatorów był stolnik Wojciech Wessel, który w 1632 r. opowiedział się za Władysławem IV. W 1643 roku ufundował kościół OO. Reformatorów w Pułtusku. W latach 30 i 40 XVII wieku, starosta różański oraz makowski. Około 8 marca 1646 r. otrzymał nominację na chorążego nadwornego i pełnił ten urząd do 9 czerwca 1648 roku. Jako kasztelan warszawski, w 1648 r. był jednym z fundatorów kościoła oraz klasztoru w Pułtusku. Będąc starostą tykocińskim i makowskim oddał swój głos za Janem Kazimierzem w dniu jego elekcji jako przedstawiciel Ziemi Różańskiej. W dniu 23 lipca 1652 r. otrzymał awans na stolnika koronnego i był nim do 13 sierpnia 1652 roku. W rok później 19 września 1653 r. otrzymuje nominację na krajczego koronnego i pełnił ten urząd aż do 26 sierpnia 1656 r., tj. do momentu śmierci podczas swojego pobytu w Gdańsku[5].
Drugim fundatorem był Albrycht chorąży nadworny koronny oraz starosta różański i tykociński. Kilkakrotny poseł na sejm. Będąc posłem w 1628 r. pełnił obowiązki komisarza do zapłaty wojsku. W 1643 r. brał udział w lustracji dóbr na Ukrainie, a w 1647 r. pełnił obowiązki komisarza do zapłat piechocie smoleńskiej. Ufundował kościół OO. Karmelitów Bosych w Warszawie, a OO.Reformatorom z Pułtuska ofiarował w 1648 r. plac na konwent. Ożenił się z Anną Potocką herbu Pilawa, starościną tłumacką[6]. Jego brat, Stanisław miał trzech synów z których jeden, Paweł miał córkę Annę, przypuszczalną dziedziczkę znacznych dóbr w Nidłowicach, Orychowie, Koczerzynie, Hołodówce, Mokrzynie, Lęśniewie oraz Dubaniowie, wydaną za Piotra Jaksmanickiego stolnika sanockiego[7].
Trzeci brat, Franciszek był posłem na sejm w 1627 i 1633 roku. Od 1628 r. kasztelan ciechanowski. Walczył pod Stefanem Batorym i Zamojskim. Ufundował dwa kościoły, makowski w Ziemi Różańskiej i dziektarzowski w Ziemi Ciechanowskiej. Ożenił się z Katarzyną Kuczyńską z którą miał trzy córki. Jedna została zakonnicą w Łęczycy, druga Agnieszka wyszła za Stanisława Krasińskiego, którego siostra Katarzyna poślubiła Krzysztofa Wessla. Trzecia córka, Elżbieta wyszła za Wojciecha Młockiego, podczaszego płockiego z którym miała czterech synów[8]. Dość znaczną pozycję zdobył również Walerian Wessel, zostając w 1645 r. biskupem sufraganem poznańskim.
Pierwsze pewne informację o rodzinie podskarbiego pochodzą z 1647 r., kiedy to osiadły w Ziemi Zakroczymskiej, Janusz będąc starostom ostrowskim przeniósł targ z poniedziałku na niedzielę oraz dodał drugi w środę. W tym samym roku nabył dobra Nasielskie wraz z zamkiem, które w tej rodzinie były do 1795 roku[9]. W 1648 r. pradziad Teodora Wessla oddał głos na Jana Kazimierza jako przedstawiciel Ziemi Ciechanowskiej. Wkrótce też, zostaje dworzaninem królewskim, a w 1651 r. otrzymuje nominację na chorążego nadwornego. Urząd ten pełni do 24 marca 1653 roku. Od 11 sierpnia 1658 r. sprawuje urząd cześnika do 22 lutego 1662 r., tj. do momentu awansu na wojewodę płockiego, którym jest aż śmierci w 1669 roku. Będąc posłem w 1653 r. był deputowany do omówienia pewnej legacji. W 1661 r. z ramienia sejmu jest komisarzem mającym zawrzeć pokój z Rosją. Jeden z fundatorów kościoła OO. Reformatorów w Pułtusku pod wezwaniem św. Józefa. W latach 1647-66 był starostą ostrowskim, a w 1666 również straszewskim, różańskim i makowskim. Ożenił się z nieznaną z imienia Grodzicką, z którą miał córkę Mariannę i trzech synów. Marianna poszła do zakonu w Żarnowcu, gdzie w 1688 r. została księnią. Pierwszy syn, Wojciech był starostą różańskim. W 1667 r. będąc posłem na sejm pełnił obowiązki komisarza do spraw granicy z Mołdawią[10]. Drugi syn, Franciszek w 1674 r., już jako starosta różański i makowski głosował za Janem III Sobieskim. Od 16 stycznia 1690 r. do 6 maja 1690 r. sprawuje urząd krajczego. Będąc posłem na sejm w 1690 r. pełni obowiązki komisarza do zaspokojenia pretensji księcia brandenburskiego. Musiał się dobrze spisać, gdyż od 1690 r. jest również marszałkiem dworu królowej. Wkrótce też, bo już 13 czerwca 1691 r. otrzymuje awans na wojewodę mazowieckiego i urząd ten sprawuje do 1696 r. kiedy to umiera. Pochowany zostaje w Pułtusku u OO. Reformatorów[11]. Trzeci syn, Stanisław dziedzic na Nasielsku i Czerwinie, starosta różański, makowski i ostrowski, poślubił bratanicę dowódcy obrony Wiednia, hrabinę Marię Barbarę de Stahremberg. Miał z nią córkę Marię Józefę, która poślubiła królewicza Konstantego Sobieskiego oraz czterech synów. Augustyn Adam, idzie do zakonu, gdzie zostaje opatem w Jędrzejowie. W 1722 r. otrzymuje sakrę biskupią i pełni swe obowiązki w Inflantach. W 1733 r. zostaje biskupem kamienieckim. Umiera w 1735 roku[12].
Franciszek, w latach 1716-1724 jest kasztelanem zakroczymskim. Ożeniony z Mielżyńską, kasztelanką szremską ma syna Stanisława i Piotra. Jan, starosta ostrowski ożenił się z wojewodzianką mińską Zienowiczówną miał syna Michała. Wojciech, od 27 kwietnia 1720 r. kasztelan warszawski ożenił się z Parysówną z którą miał syna Józefa Bartłomieja. Ożeniwszy się ponownie z Morsztynówną nie miał dzieci. Z trzecią żoną, córką kasztelana rawskiego Hieronima, Teresą Załuską miał syna Teodora. Zmarł 1748 roku[13].
Jak z powyższego wynika antenaci podskarbiego byli silnie związani z Ziemią Różańską oraz musieli posiadać jakiś majątek w okolicy Różana, przejęty później przez Teodora Wessla, który pozwolił mu na zdobycie starostwa różańskiego – pierwszego kroku do ministerialnej kariery. Urząd ten – jak można zauważyć był niemal dziedziczny w tej rodzinie.
Jako syn kasztelana warszawskiego i jego trzeciej żony Teresy Załuskiej, oraz bratanek królewiczówny Marii Józefy Sobieskiej z Wesslów miał zapewnioną przyszłość. Był przy tym siostrzenicem kanclerza wielkiego koronnego i biskupa krakowskiego Andrzeja Stanisława[14] oraz referendarza wielkiego koronnego, późniejszego biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja[15] Załuskich.
Bardzo ważną i wpływową postacią dla dalszych losów kasztelańca była wspomniana Maria Józefa, która często wspierała swego bratanka i wywarła na niego duży wpływ.
W 1753 roku dzięki staraniom swojej ciotki ożenił się z Konstancją Wielopolską, córką chorążego wielkiego koronnego Karola, ordynata myszkowskiego na Pinczowie i marszałkówny koronnej Elżbiety Mniszchówny. Nie bez znaczenia były wpływy oraz nazwisko Sobieskich jakie nosiła Maria Józefa. Blask rodu Sobieskich miał bowiem magiczną moc na szlachtę przez bardzo długi czas.
Posag panny młodej wynosił 200,000 złp. Rodzice zobowiązywali się spłacić go w ciągu pół roku po ślubie. Do tego czasu Wessel miał postarać się o jakieś własne dobra. Gdyby mu się to nie udało ojciec panny młodej zobowiązywał się płacić procent. Teodor zapisywał swojej żonie 100,000 złp. długiem na Pilicy. Akt ślubu podpisały Wessel, Konstancja oraz wszystkie osoby należące do rodziny Wielopolskich,.
W 1755 r. urodził się im syn Karol, który miał zostać w przyszłości starostą.
Teodor Wessel był jednym z przywódców konfederacji barskiej, należał do opzycji prorosyjskiej, kierował działaniami konfederatów z Pilicy (przypuszcza się że tutaj kontaktował się z nim Kazimierz Pułaski) Jego zadłużenie w związku z jego działalnością rosło i jego majątek na poczet długów przejął Bank Berliński.
[1] K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 282; Józef Krzepela, Rody ziemiańskie XV i XVI wieku. Zestawienie według dzielnic, w których były osiedlone, Kraków 1930, s. 92.
[2] K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 282.
[3] F. Piekosiński, Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych, Księga podskarbińska nr 8, Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, t. III, Lwów 1911, s. 38.
[4] K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 282; Hipolit Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, Lwów 1855, t. I, s. 173-174.
[5] Elektorów poczet którzy niegdyś głosowali na elektów Jan Kazimierza r. 1648, Jana III r. 1674, Augusta II r. 1697 i Stanisława Augusta r. 1764 Naiaśniejszych Królów Polskich, Wielkich Książąt Litewskich ułożył i wydał Oswald Zaprzaniec z Siemuszowej Pietruski, Lwów 1845, s.; Urzędnicy dawnej Polski Rzeczypospolitej XII-XVIII wiek. Spisy, Urzędnicy centralni i nadworni, t. X pod red. Antoniego Gąsiorowskiego, Kórnik 1992, s. 30, 65, 151; I. Gieysztorowa, Cztery wieki Mazowsza. Szkice z dziejów 1526-1914, Warszawa 1968, s. 146-7: J. Dunin-Borkowski, M. Dunin-Wąsowicz, Elektorowie króla Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, t. I, Lwów 1910, s. 246.
[6] K. Niesiecki Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 282-3;Hipolit Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, Lwów 1855, t. I, s. 173-174.; J. Dunin-Borkowski, M. Dunin-Wąsowicz, Elektorowie króla Władysława IV, Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie, t. I, Lwów 1910, s. 246.
[7] K. Niesiecki Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 282-3.
[8] S.J. Straykon-Kasprzycki, Mikołaj Dmowski, Polska Encyklopedia Szlachecka, t. 12, Warszawa MCMXXXVIII, s. 109; T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, t. 16, Kasztelanowie i wojewodowie. Kasztelanowie, Poznań 1894, s. 181; K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 282-3; Hipolit Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, Lwów 1855, t. I, s. 173-174.T. Zielińska, Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa 1997, s. 115.
[9] Szkice z dziejów Nasielska i Ziemi Zakroczymskiej, pod red. Stanisława Pyzdry, Warszawa 1970, s. 26, 30.
[10] K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 283.
[11] Elektorów poczet …, Lwów 1845, s.; Urzędnicy dawnej Polski Rzeczypospolitej XII-XVIII wiek. Spisy, Urzędnicy centralni i nadworni, t. X pod red. Antoniego Gąsiorowskiego, Kórnik 1992, s. 30, 35, 212; K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 283.
[12] Polska Encyklopedia Szlachecka w opracowaniu S. J. Starykon-Kasprzyckiego i ks. Michała Dmowskiego, t.12, Warszawa MCMXXXVIII, s. 109; K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s. 284.
[13] K. Niesiecki, Herbarz polski, t. IX, Lipsk 1842, s.284.
[14] Załuski Andrzej Stanisław ( 1695-1758) biskup płocki od 1723, kanclerz wielki koronny w latach 1735-1746, biskup chełmiński od 1739, krakowski od 1746. Mecenas sztuki i współzałożyciel wraz z bratem Biblioteki Załuskich w Warszawie.
[15] Załuski Józef Andrzej (1702-1774) brat Andrzeja Stanisława, od 1728 referendarz wielki koronny, 1759 biskup kijowski, historyk, bibliofil i mecenas uczonych i artystów.
[ kontakt
