Struktura Kościoła
Kościół katolicki buduje swoje struktury na zasadzie terytorialnej, chociaż zdarzają się parafie i diecezje natury personalnej. Podstawowymi jednostkami podziału terytorialnego są parafie, dekanaty i diecezje. Dekanaty pełnią funkcję nadrzędną wobec parafii, których gromadzą około dziesięciu. Metropolie, zwane inaczej prowincjami kościelnymi, pełnią funkcję nadrzędną wobec diecezji, których w swoim składzie mogą posiadać nawet kilka. Struktury te w Kościele są bardzo trwałe, a konieczność ich zmian lub korekt wynika w zasadzie z dwóch powodów. Pierwszym jest przyrost i migracja ludności. Drugi powód to bardzo szeroko rozumiane względy historyczne – wojny, zmiany granic państwa itp. Zwłaszcza drugi czynnik miał istotny wpływ na reformy struktury Kościoła w Polsce.
Zarys terytorialnej historii Kościoła katolickiego w Polsce
1795
Do roku 1795 w Kościele katolickim w Polsce istniały 2 metropolie: w Gnieźnie od 1000 roku, która obejmowała biskupstwa koronne i litewskie i we Lwowie od 1375 roku, która obejmowała biskupstwa łacińskie na Rusi. W 1783 roku utworzono metropolię w Mohylewie nad Dnieprem dla diecezji polskich ziem zabranych. W 1818 roku utworzono metropolię w Warszawie dla Królestwa Polskiego. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku i zakończeniu działań wojennych w roku 1920 na terenie Polski znalazły się trzy metropolie w całości: gnieźnieńsko-poznańska, warszawska i lwowska, a mohylewska jedynie w części. Do tego w nowych granicach Rzeczpospolitej znalazły się: 4 archidiecezje, 12 diecezji i małe części trzech kolejnych diecezji. Taki stan rzeczy wymagał poważnego unormowania:
25.10.1925 r.
Bulla Piusa XI „Vixdum Poloniae Unitas”. W 7 lat po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku i stosunkowo szybkim – mimo wojny z bolszewikami do 1922 roku – podpisaniu konkordatu 10 lutego 1925 roku nastąpił nowy podział diecezji. W odrodzonym państwie polskim znalazły się początkowo trzy metropolie -Gniezno-Poznań, Warszawa i Lwów. Czwartą metropolię utworzono w 1924 roku w Krakowie, włączając w nią diecezję tarnowską, kielecką, częstochowską i katowicką (utworzoną w 1920 roku, podobnie jak diecezją łódzką). Bulla z 1925 roku powołała piątą metropolię – Wilno. 1946 r. Z wygnania z Niemiec (areszt domowy) wrócił Ks. Prymas August Hlond. Rozłączył on Poznań od Gniezna, a związał Gniezno z Warszawą (nadal jednak istniały dwie diecezje, dwie metropolie); w obu był biskupem i metropolitą. Zmarł w 1948 roku; Jego następcą został dotychczasowy ordynariusz lubelski bp Stefan Wy-szyński; miał wówczas nieco ponad 47 lat.
28.06.1972 r.-28.06.1972 r.
Paweł VI ogłasza bullę „Episcopatus Poloniae coetus”. W 1971 r. W. Brandt podpisał układ między Niemcami a Watykanem. W jego następstwie mogły być na nowo zorganizowane diecezje na Ziemiach Zachodnich. Jeszcze w 1945 roku na ziemiach przyłączonych do Polski zostały zorganizowane administratury apostolskie w Gdańsku, Olsztynie, Opolu, Wrocławiu i Gorzowie. Na Wschodzie utworzono trzy administratury: w Białymstoku, Drohiczynie i Lubaczowie. Ostateczne dostosowanie granic diecezji do granic państwa polskiego nastąpiło w 1972 roku. Erygowano diecezję opolską, gorzowską, szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską Diecezje opolską i gorzowską włączono w skład Metropolii Wrocławskiej, a szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską oraz gdańską (dotąd zależną bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej) włączono w skład Metropolii Gnieźnieńskiej. Olsztyn, który również był diecezją nie włączoną w struktury polskiego Kościoła, włączono do Metropolii Warszawskiej. Po roku 1972 struktura Kościoła obejmowała 27 jednostek – 24 diecezje i 3 administratury na wschodzie kraju.
25.03.1992 r.
Bulla Jana Pawła II „Totus Tuus Poloniae Populus” 13 nowych diecezji 5 nowych metropolii.
Kliknij na rysunek aby powiększyć.
¬ródło: „Przewodnik Katolicki”, 7 marca 2004, www.przk.pl
