polska

Grupa polska na tych terenach to rezultat zarówno wcześniejszego, jak i XIX- oraz XX-wiecznego osadnictwa, napływu ludności w poszukiwaniu pracy, wreszcie deportacji i zsyłek (ok. 400 tys. osób).

W początkach XX w. na powyższym obszarze mieszkało w sumie ok. 2,8 mln osób polskiego pochodzenia.

Przed I wojną światową ukazywało się w Rosji 212 pism (np. Kraj, 1882-1909, E. Piltza i W. Spasowskiego). Szkolnictwo było słabo rozwinięte. Po wojnie w niepodległej Litwie aktywność Polaków była ograniczana, istniało Towarzystwo Kulturalno-Oświatowe Pochodnia (utworzone 1924) i szkoły.

W ZSRR wg spisu 1926 zamieszkiwało 790 tys. Polaków.

Po 17 IX 1939 społeczność polską w ZSRR ocenia się na 7 mln osób. Na obszarach przyłączonych przystąpiono do represji, deportacji (okupacja radziecka, Katyń).

Po wyjazdach z lat 1942-1959 (ok. 2 mln osób) liczebność Polonii wykazywała tendencję spadkową (na co wpływ miała dyskryminacja, asymilacja, ukrainizacja, białorutenizacja, sowietyzacja).

W 1989 spis powszechny notował ok. 1,2 mln osób narodowości polskiej, szacunki mówią jednak o 2,5 mln (najwięcej – 80% – na Białorusi, Ukrainie, Litwie).

Na Litwie w 1991 mieszkało ok. 250-300 tys. Polaków (głównie w Wilnie i rejonach: wileńskim, solecznickim, święciańskim, trockim). W byłym ZSRR polskojęzyczne szkolnictwo istniało jedynie na Litwie, tam też ukazywało się jedyne pismo Czerwony Sztandar (od 1953).

Od 1988 pojawiają się pierwsze stowarzyszenia i związki kulturalne oraz oświatowe (Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Polaków na Litwie), także tytuły prasowe – Kurier Wileński (1989).

Od 1992 działa Związek Polaków na Litwie, powstaje amatorski ruch teatralny, śpiewaczy, szkolnictwo (1990 – 34 szkoły polskie), w wyborach samorządowych udział bierze Akcja Wyborcza Polaków na Litwie.

Na Białorusi mieszka ponad 400 tys. Polaków (okręgi: woronowski, lidzki, wołkowyski, stołpecki), głównie we wsiach. Ukazują się: Głos znad Niemna, Ziemia Lidzka (organ powstałego w 1990 Związku Polaków na Białorusi).

Na Ukrainie w latach 80. mieszkało ok. 220 tys. Polaków (obwody: Lwów, Żytomierz, Tarnopol, Chmielnickij). Działa Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej (1988), Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe na Ukrainie (utworzone 1990), Federacja Organizacji Polskich na Ukrainie (1992). Wychodzi Gazeta Lwowska.

źródło: Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna