„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 1740 nosicieli nazwiska Stojek, z tego 21 w woj. bydgoskim, 38 elbląskim, 44 gdańskim, 62 słupskim; poza Pomorzem 433 w woj. kieleckim, 271 katowickim, 219 krakowskim, 59 częstochowskim, 50 lubelskim, 49 tarnobrzeskim, 46 bielskim; 58 Stojke, z tego 21 w woj. bydgoskim, 17 włocławskim, 6 szczecińskim; 1 Stojkie w woj. ostrołęckim; 50 Stojka poza Pomorzem, z tego 16 w woj. katowickim, 9 bielskim, 8 opolskim, 5 wrocławskim, 4 legnickim; 199 Stojko, z tego 3 w woj. bydgoskim, 1 gdańskim, 43 zamojskim, 24 wrocławskim, 21 katowickim, 21 legnickim.
Historycznie na Pomorzu nazwisko to zaświadczone zostało w formie zniemczonej Stoi(c)ke i w wariancie pochodnym Stojkowski. W 1560 r. w Niezabyszewie zapisany został Christe Stoike. Księga obywateli Chojnic zawiera wpis z 1637 r.: Hans Stoicke, tkacz (Leinweber) przybyły do miasta z Ratzbur na Pomorzu. Chodzi tu o miasteczko Okonek, po niemiecku Ratzebuhr, czyli słowiańską nazwę Racibórz powstałą od imienia Racibor. W 1772 r. w Sartawicach pod Świeciem zapisany został w tamtejszych księgach kościelnych Michael Stojkowski.
Nazwisko oparte jest wprost na czasowniku stać (o rdzeniu indoeuropejskim, porównaj choćby łacińskie stare, niemieckie stehen, angielskie stay), albo na powstałym do tego czasownika rzeczowniku stójka „człowiek wyznaczony przez sołtysa do wykonania darmo jakiejś pracy; służący w kancelarii gminnej”. Najczęściej jednak chodziło tu o „pełniącego nocną straż we wsi” (porównaj stójkę Stacha z noweli Henryka Sienkiewicza „Janko Muzykant”, który zbił bohatera utworu), albo od zdrobnionego imienia Stojek. Imię takie powstało od jednego ze staropolskich i staropomorskich imion z pierwszym członem stoji-, zredukowanym do stoj-: Stojgniew, Stojmir, Stojsław lub z drugim członem -stoj: Domastoj, Niestoj, Twardostoj. Forma Stojek została zniemczona w typowy sposób przez odwrócenie przyrostka -ek na dolnoniemieckie -ke, jak Radek na Radtke, Gawek od Gaweł na Gaffke, Łysek na Lieske, Miłek na Mielke, Bieszek od Benedykt na Bieszke itd. Forma Stojka z kolei uległa zniemczeniu przez wymianę polskiego -a na niemieckie -e, jak Gałązka na Galonske, Zielonka na Selonke, Górka na Gur(c)ke itp. Wariant Stojko najpewniej powstał od imion typu Stojsław z powszechnym dla kresów wschodnich przyrostkiem -ko.
W związku z omówionymi nazwiskami przypomnieć trzeba, że pierwszy autor gramatyki języka polskiego, przybyły do Polski z Francji, uczeń m.in. Jana Kalwina, przybrał nazwisko Statorius, po polsku Stojeński, oparte na rdzeniu stać; wprost od łacińskiego stator i -oris „niewolnik zajmujący się pocztą, woźny” z przyrostkiem -ius.
Edward Breza
