„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 6 osób noszących nazwisko Leczkow: 4 w woj. krośnieńskim, 2 wałbrzyskim; 299 Leczkowski: 20 w woj. bydgoskim, 15 elbląskim, 112 gdańskim, 43 skierniewickim, 41 warszawskim, 38 toruńskim; 339 Leszkowski: 10 w woj. bydgoskim, 3 elbląskim, 280 gdańskim, 9 słupskim, 15 olsztyńskim.
Spośród znanych w historii osób omawiane nazwisko nosił Konrad Leczkow (tak pisany najczęściej w źródłach polskich) lub Letzkau (w źródłach niemieckich). Był on wójtem gdańskim, zamordowanym w 1411 r. przez Krzyżaków. Nazwisko to pochodzi od nazwy wsi zwanej dziś Leszkowy w gminie Cedry Wielkie k. Gdańska. Zapisywana była ona źródłowo jako Letzkow i Leczkow w 1399 r., Leczkaw w 1408 r., Lezkaw ok. 1400 r., Grosse Leczkow w 1466 r., Leczkowy w 1583 r., Letzkau w 1733 r., a w XIX w. Leszkowy lub Leczkowy, po niemiecku Letzkau. Osobny artykuł w „Roczniku Gdańskim” w 1965 r. nazwisku wójta i wsi Leszkowy poświęcił językoznawca gdański, Ludwik Wierzbowski, zmarły w 1996 r. Jego zdaniem, a z sądem tym jak najbardziej się solidaryzuję, kolejność nazewnicza wygląda następująco. Osoba, która dała nazwę wsi, nazywała się Lesko z dawnego Lestko, co pochodzi od prasłowiańskiego słowa oznaczającego podstęp. Wieś przez niego założona wzięła nazwę Leskowo, potem Leszkowy lub Leczkowy. Po niemiecku zwana była Letzkau, jako że Niemcy często oddawali polskie s jako c (tz), c z kolei jako cz, (porównaj etymologiczne postaci Sulęcino od imienia Sulęta, Goręcino od imienia Goręta, które pod wpływem niemieckim przeszły w Sulęczyno, Goręczyno).
Leszkowy były wsią stanowiącą własność Gdańska, o czym pisze ks. Frydrychowicz w ogólnie znanym „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego”. Dała ona początek nazwisku Leszkowski, pisanemu też w postaci Leczkowski. Od wsi miejskich powstały nazwiska na -ski (porównaj np. Małoszycki od wsi Małoszyce, po niemiecku Malschütz, stanowiącej własność Lęborka). Według herbarzy Leszkowscy mieli herb Prawda. Pytanie tylko, czy chodzi tu o kaszubskich Leszkowskich. Jest bowiem wieś Leszkowice w gminie Ostrówek w woj. lubelskim. Wspomniany wyżej „Słownik geograficzny Królestwa Polskiego” podaje z kolei Leszkowice w powiecie bocheńskim oraz osadę Polana Leszkowiec, a jest jeszcze Leszków należący do miasta Piły. Jednak popularność nazwiska Leszkowski w woj. gdańskim pozwala nam wiązać je z podgdańskimi Leszkowami, choć niektórzy Leszkowscy mogą pochodzić od pierwotnego nazwiska Leszek, notowanego m.in. w księdze zgonów parafii Lipusz. Znajduje się w niej zapis: Joseph Leszk z 1873 r. i wcześniejsze. Podobne świadectwa zawiera księga zgonów parafii Ugoszcz: Catharina Leszkowa w 1791 r., Martinus Leszk w 1792 r.
Leszkowcy rzadko wchodzili do źródeł pisanych. W. Heidn notuje tylko w Żukowie najemniczkę (Instmann) Annę Lekowską, a w indeksie pisze Leszkowski.
Edward Breza
