„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 424 nosicieli nazwiska Łaga, z tego 1 w woj. bydgoskim, 11 elbląskim, 301 gdańskim, 92 słupskim, 5 toruńskim, 7 katowickim; 2 Łag w woj. wałbrzyskim; 1588 Łagoda, z tego 9 w woj. bydgoskim, 6 elbląskim, 29 gdańskim, 13 słupskim. Poza Pomorzem jest ono bardziej reprezentowane: 160 w woj. leszczyńskim, 120 radomskim, 84 lubelskim, 73 wrocławskim, 70 gorzowskim, 67 kaliskim; 3 Łagod, po 1 w woj. tarnobrzeskim, toruńskim i zamojskim, wiele też pochodnych, jak Łagodzic 51, Łagodowicz 15, Łagodka 11, Łagodan 1.

Historycznie „Słownik staropolskich nazw osobowych” podaje nazwę Łagoda od 1436 r. z Mazowsza, Małopolski, Wielkopolski i kresów południowo-wschodnich, herb Łagoda od 1446 r., nadto Łagodka od 1441 r., Łagow od 1460 r., Łagoszowic od 1323 r. z Pomorza, Łagownik od 1401 r. i inne. Na Kaszubach nazwisko notowane było w księgach metrykalnych parafii Tyłowo w powiecie puckim i Strzepcz w powiecie wejherowskim. Oto te zapisy: ze Strzepcza: Michael Łaga 1715 r., Dorothea Łagowna 1728 r., Albertus Laga 1713 r.; z Tyłowa dopiero z początku XX w.: Maryanna Laga I 1909 r., Cecylia Łaga 1919 r. Na cmentarzu parafii Kielno spoczywają: Leon Łaga (1900-1942), Leokadia Łaga (1901-1946), Elżbieta Łaga (1908-1967), Antoni Łaga (1906-1979), Paulina Kwidzyńska z domu Łaga (1873-1968). W nazwisku Łaga zachował się piękny archaizm. Można je bowiem wywieść od niezachowanego rzeczownika łaga, który dzięki przyrostkowi -oda przeszedł w formę łagoda notowaną od XVI w. i oznaczającą wówczas „ujmujący sposób bycia”, a potem „nieostrość, niesurowość, przyjemność, łaskawość” lub „rzeczy, przedmioty łagodzące”. Utworzony on został podobnie jak jagoda, lebioda za pomocą tego samego przyrostka -oda. Dziś jest w kaszubszczyźnie zachowany rzeczownik łagoda w znaczeniu „łagodność, dobroć”. W polszczyźnie występuje tylko łagodność, utworzona od przymiotnika łagodny.

Może nazwisko Łaga powstało już przez odrzucenie wspomnianego przyrostka -oda w rzeczowniku łagoda. W każdym razie nazwy miejscowości Łagów w woj. kieleckim (w latach 1975-1998.) i Łagów w woj. zielonogórskim wyraźnie wskazują również na nazwę osobową Łag lub Łaga o gwarowy wyraz łaga „nędzne ubranie”, pochodzący od rzeczownika łach.

Dodać trzeba, że zapisy z Kaszub z początkowym -L jak np. Laga powstały pod wpływem niemieckim, gdzie brak dźwięku i litery ł. Łagodka może być postacią utworzoną od łaga za pomocą przyrostka -ka, jak Kalembka od Kalemba. Łagodzic i Łagodowicz to postacie patronimiczne (odojcowskie) od nazwiska Łag(a). Wariant Łag i Łagod pochodzą od przymiotnika łagodny przez odrzucenie przyrostka -ny.

Edward Breza