„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 340 osób o nazwisku Kolberg, z tego 64 w woj. bydgoskim, 15 elbląskim, 142 gdańskim, 10 słupskim; poza Pomorzem: 16 w woj. warszawskim, 15 poznańskim, 11 opolskim; 9 Kolberger poza Pomorzem: 4 w woj. warszawskim, 2 lubelskim, 3 wrocławskim; 3 Colberg w woj. katowickim; 19 Kolberski, może pochodzić od formy Kolberg poprzez dodanie przyrostka -ski lub też od wcześniejszej postaci Kolber od Kolba; tak samo Kolbert i Colbert mogą pochodzić od Kolba (niemieckie Kolbe) z patronimicznym niemieckim przyrostkiem -ert.
Historycznie nazwisko zostało bogato udokumentowane na Ziemi Bytowskiej. Inwentarz starostwa bytowskiego z 1638 r. przynosi sołtysów: Szymona Kolberka i Mateusza Kolberka ze wsi Jutrzenka, następny inwentarz z lat 1747-1748 wykazuje chałupnika i karczmarza: Andreasa Colberga w Ugoszczy, tamże gburów: Christiana Colberga i Paula Colberga, w Niezabyszewie chałupników: Jacoba Colberga i Johanna Colberga, w Niedarzynie gbura Ziemera (zniemczone imię słowiańskie Siemir) Colberga, w Jutrzence gburów: Adama Colberga i Pagela (tj. w dolnoniemieckim Pawła) Colberga. Publikacja „Kreis Bütow” poświadcza w 1661 r. w Kartkowie Gregera Colberga, w Jutrzence Thomasa Colberga, w Borzytuchomiu Martena Colberga, w Tągowiu Michella Colberga, w 1780 r. Colberga (bez imienia) i Daniela Kolberga w Niezabyszewie, Jacoba Colberga w Ugoszczy, Martina Colberga w Sominach, a w Rekowie przed 1939 r. żył Martin Kolberg. Wiele poświadczeń przynoszą także księgi metrykalne parafii Ugoszcz pod Bytowem: w księdze chrztów zapisany został w 1778 r. Christianus Kolberg de Borzetuchom; w księdze zmarłych z 1798 r. figuruje Christian Christiani et Const. Kolberg (filius), tu też Christina filia Jacobi Kolbarek w 1788 r. – oboje z Ugoszczy (nazwisko spolszczone); w Księdze Szkaplerza figuruje pod 1829 r. Jakub Kolberg.
Nie ma wątpliwości, że nazwisko pochodzi od miasta powiatowego, leżącego nad rzeką Parsętą, notowanego przez kronikarza niemieckiego Thietmara (przełom X i XI w.) w formie przymiotnikowej Cholbergiensis i Gala Anonima w postaci Colobrega. Jest to nazwa złożona: w pierwszym członie występuje rzeczownik kół „pal”, świadczący o umacnianiu brzegu morskiego przez Bolesława Chrobrego (palisada), w członie drugim brzeg. Potocznie człon pierwszy rozumie się jako przyimek koło „obok, przy”. Tak jednak nazwy własne nie powstają. Niemcy zapisywali nazwę Kolberg przez odniesienie do swego rzeczownika Berg „góra’. Przedstawiona etymologia nazwy Kołobrzeg jest powszechnie przyjmowana zarówno przez onomastów polskich, jak i niemieckich. Jedynie prof. Kwiryna Handke przyjmowała strukturę Gołobrzeg (a więc odkryty, nie porośnięty). Teza ta jednak nie zyskała uznania wśród badaczy. Liczne zapisy z początkowym C- oddają pisownię niemiecką lub łacińską. W brzmieniu polskim nazwa Kołobrzeg jako nazwisko nie figuruje w „Słowniku nazwisk współcześnie w Polsce używanych”, zanotowana została tylko forma przymiotnikowa Kołobrzyska, ale bez wskazania liczby nosicieli.
Postać Kolberger jest etymologicznym przymiotnikiem od formy niemieckiej Kolberg, jak np. Krakauer od Krakau, Stras(s)burger od Strassburg (tak nazywała się też po niemiecku Brodnica nad Drwęcą), Berenter od Berent (chodzi o Kościerzynę) itd. I Niemcy mają nazwiska zapisywane jako Kolberg oraz Colberg. Wywodzą je również od nazw miejscowości zwanych Kolberg, pisanych też Colberg, leżących w Bawarii, Turyngii i w innych krainach historycznych Niemiec. Niemieckie nazwy wsi Kolberg lub też często nazwy terenowe, np. pól bądź lasów mówią o węglu „die Kohle” lub kapuście „der Kohl” (wyrazie zapożyczonym z łac. caulis). Są to więc nazwiska homonimiczne.
Dopowiedzmy na koniec jeszcze, że w zasobie polskich nazwisk mamy dużo takich, co pochodzą od miejscowości z Pomorza Środkowego lub Zachodniego, np. Pubanz i Pobant od Pobądz w powiecie Białogard, Pyritz od Pyrzyce, Polzin od Połczyn (Zdrój).
Edward Breza
