„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 849 osób noszących nazwisko Sobisz: 9 w woj. bydgoskim, 10 elbląskim, 488 gdańskim, 197 słupskim; poza Pomorzem 37 w woj. katowickim, 12 koszalińskim, po 11 w zielonogórskim i białostockim, 10 szczecińskim, 8 piotrkowskim, po 6 w toruńskim i suwalskim oraz pojedyncze poświadczenia w innych województwach; 14 w zapisie niemieckim Sobisch: 7 w woj. gdańskim, 1 słupskim, 4 kaliskim, 2 wrocławskim; 73 Sobiszek poza Pomorzem; 60 Sobiszewski, w tym po 1 w woj. bydgoskim i elbląskim, 15 warszawskim, 14 łódzkim, 12 poznańskim, 6 kaliskim; 232 Sabisz: 4 w woj. elbląskim, 108 gdańskim, 90 słupskim, po 9 w woj. katowickim i kieleckim, 8 radomskim, 4 koszalińskim; 9 Sabisch: z tego 7 w woj. słupskim, 2 katowickim i jako formę pochodną, ale z różnych względów niepewną, Sabiszak. Inne warianty tego nazwiska to: 4 Sabis w woj. opolskim; 459 Sobiś: 21 w woj. bydgoskim, 5 elbląskim, 6 gdańskim, 113 konińskim, 73 kaliskim, 42 katowickim, 28 wrocławskim; 54 Sobis: 11 w woj. bydgoskim, 10 katowickim, 9 wrocławskim, 7 koszalińskim, 6 łódzkim. Historycznie omawiane nazwisko poświadczone zostało przede wszystkim na Ziemi Bytowskiej, częściowo w Kościerskiem, Kartuskiem i Wejherowskiem oraz na pograniczu kaszubsko-kociewskim. Z Bytowskiego mamy poświadczenia następujące: w 1560 r. w Tągowiu zapisany został Bartus Sobis, w księdze chrztów parafii Ugoszcz pod Bytowem z lat 1668-1845 odnotowani zostali 5 razy Laboriosi „roboczy” Franciscus et Dorothea Sobisz (raz Sobis) z Półczna w latach 1788-1797 i Franciscus Sobis – 3 razy bez wskazania miejscowości (prawdopodobnie z Półczna), 2 razy Sobiz w okresie 1793-1798, w Księdze Szkaplerza Świętego parafii Ugoszcz (jedynej takiej zachowanej na Pomorzu) zapisani zostali Jan Sobisz w 1823 r., Wyktoria Sobiszowa w 1828 r., Dorotea Sobiszkowa w 1830 r. oraz Wincenty Sobisz w 1835 r. Z kolei kataster frydrycjański z 1773 r. zawiera wpisy: gbur czynszowy (Zinsbauer) Casimir Sobisch w Jamnie oraz takiż gbur czynszowy Michel Sobisch w Parchowie. Francisca Sobisz zapisana została w księdze metrykalnej parafii Kielno w powiecie wejherowskim w 1824 r., wcześniej nazwisko odnotowane zostało w księgach ławniczych Kościerzyny: Jacobus Sobis w 1555 r. i uccywy […] Soby w 1602 r. W księdze chrztów parafii Lipusz pod Kościerzyną figuruje w 1874 r. Franz Sobisch, a w 1863 r. w księdze zgonów tejże parafii zapisany został Peter Sobisz. Dodać można, że zawsze istniały kontakty między mieszkańcami Ugoszczy i Lipusza, potwierdzone wieloma faktami historycznymi. Z Pomyska Wielkiego pod Bytowem do Lipusza przyszedł protoplasta rodziny piszącej się Sabisz, ale wymawianej Sobisz, dziś mającej tu już czwarte pokolenie. W wariancie podstawowym Sobisz omawiane nazwisko notowałem na grobach na cmentarzach w Pogódkach pod Skarszewami i w Starej Kiszewie w powiecie kościerskim. Na północy Kaszub nazwisko Sobisz notowane jest np. w Chwaszczynie, a w wersji Sabysz w Nowym Dworze pod Redą. W Podjazach w gminie Sulęczyno urodził się w 1902 r. Józef Sobisz, od 1925 r. ksiądz wikariusz w Grudziądzu, w Kowalewie w powiecie Wąbrzeźno, a potem zasłużony proboszcz parafii Wysin pod Skarszewami, dzią patron Szkoły Podstawowej w Wysinie.
Na pograniczu kaszubsko-kociewskim nazwisko Sobisz zaczęto pisać (a wcześniej wymawiać) Sabisz, bo ludzie odbierali formę Sobisz jako kaszubską pod wpływem wymowy kaszubskiej typu trôwa, gôdô, „trawa”, „gada”. Zatem by jej nadać (w subiektywnym mniemaniu) charakter ogólnopolski mówili Sabisz. Na Kociewiu bowiem staropolskie i staropomorskie a (długie) wymawia się jako a (dlatego mówi się, że Kociewiacy ładnie mówią), a na Kaszubach jako rodzaj o. W wariancie Sobiś końcowe – ś (to samo dotyczy wersji z -s) może być osobnym przyrostkiem zdrabniającym imiona dwuczłonowe lub powstało w wyniku przesłyszenia się. Zapis historyczny Sobiz jest również hiperpoprawny, powstały w wyniku zaniku dźwięczności spółgłosek na końcu wyrazów. Podstawowy i etymologiczny jest wariant Sobisz. Jest to dawne imię zdrobnione od jednego z dwuczłonowych imion z pierwszym członem sobie-, jak Sobiegor, Sobierad, Sobiesąd, Sobiesław, Sobieżyr i późniejsze Sobieraj, utworzone za pomocą przyrostka -isz, jak np. Branisz od Branimir, Budzisz (porównaj częste na Półwyspie Helskim nazwisko Budzisz) od Budzisław, Dziwisz (porównaj nazwisko Dziwisz) od Dziwigor, Mącisz (porównaj nazwę wsi Mąciszewice w powiecie kartuskim) od Mścisław, Stanisz od Stanisław, Sulisz od Sulisław i wiele innych.
Edward Breza
