Nazwisko Rudnik można obecnie spotkać na Pomorzu w Kościerskiem, Bytowskiem i Kartuskiem. Historycznie najwcześniej zostało poświadczone w Bytowskiem. Mianowicie już w 1449 r. niejaki Simon Rudenick (tak na pewno w dokumencie niemieckim zapisano nazwisko Rudnik) odnotowany został w Borzytuchomiu, a w XVIII w. jest to nazwisko często utrwalane w parafii Ugoszcz w tamtejszej Księdze Bractwa Szkaplerzowego. Z XIX w. pochodzą zaświadczenia nazwiska Rudnik z Kartuskiego i z Kościerskiego. Na Powiślu Gdańskim Rudnikowie notowani są już w XVI w. w Sztumskiem, a potem w Malborku. W ogóle w Polsce notowano interesujące nas nazwisko w księgach krakowskich od 1370 r., potem w księgach przemyskich i lwowskich.
Czas zaświadczenia nazwiska Rudnik, a pierwotnie zawodu, zgadza się z jego pochodzeniem, czyli etymologią. W dawnej Polsce bowiem rzeczownik rudnik oznaczał „tego, co dobywa rudę”, czyli dzisiejszego „górnika”. Wyraz pospolity rudnik pochodzi od ruda, jak górnik od góra. Utworzony został za pomocą przyrostka -nik. Wyraz rudnik mógł też oznaczać „miejsce, gdzie się rudę wydobywa”, czyli kopalnię.
W wypadku nazwiska oczywiście w grę wchodziło znaczenie „górnik”. Wielu ludzi zastanawia się, jak człowiek pracujący na dole w kopalni możne nazywać się górnikiem. Przysługiwać mu przecież winno miano „dolnik”. Trzeba jednak przypomnieć, że dawna metoda wydobywania złóż rudy, węgla i kruszców polegała na odsuwaniu kolejnych warstw ziemi z góry, zanim się dostało do wnętrza ziemi i dlatego dobywający bogactwa z ziemi to górnik, (porównać też niemieckie Bergmann od Berg – „góra” i Mann – 'mężczyzna”). Wyraz górnik pojawił się w Polsce później niż rudnik, a nazwisko Górnik przeważa na południu Polski: w Małopolsce i na Śląsku.
Na Pomorzu rudnik wydobywał torf, innych bogactw wnętrze ziem pomorskich i kaszubskich nie zawierało. I sam wyraz ruda (po kaszubsku rëda) oznacza w kaszubszczyźnie „mokry torf” i „rozmiękłą ziemię, błoto, w którym można ugrzęznąć”. Stąd czasownik rëdac to „grzęznąć, zapadać”. Dlatego mamy też nazwy geograficzne nawiązujące do tego znaczenia, a więc nazwę łąki Redówka pod Kościerzyną, nazwę Rëda na łąki pod Łąkiem w Chojnickiem. Jest też wybudowanie Rudnik pod Prądzoną w Chojnickiem, które bierze nazwę od nazwiska Rudnik, i wieś Rudniki pod Grudziądzem. Na południu Polski też są częste nazwy miejscowości Rudnik i Rudniki. Nazwy Rudnik nazwiązują do znaczenia wyrazu pospolitego rudnik – „kopalnia” i świadczą o wydobywanych w tych miejscowościach kruszcach. Nazwy Rudnik są tzw. nazwami zawodowymi, czyli wskazują na zawód rudników „ludzi dobywających rudę” lub kulturowymi, wskazującymi na istniejące kopalnie.
Tak więc pomorskie nazwisko Rudnik jest odzawodowe i tyle znaczy, co południowopolskie Górnik, z tym że na Pomorzu rudnicy dobywali z ziemi torf. Mógłby zatem być analogicznie nazwany torfnikiem lub torfownikiem. Te nazwy jednak w kaszubskim oznaczają „miejsce składowania torfu”. Na Pomorzu wyrazy hamer, szmelta, niekiedy też ruda używane były synonimiczne na „kuźnice”, czyli „hamernie’, a więc 'zakłady, gdzie wytwarzano żelazo, niekiedy smołę”. Dlatego rzeczownik rudnik mógł być synonimem hamernika i szmelcarza.
„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 5956 obywateli o nazwisku Rudnik, z tego 487 w woj. bydgoskim, 83 elbląskim, 234 gdańskim i 830 słupskim; 30 Rudnikowicz, z tego 2 w woj. słupskim; 71 Rudnikowski, z tego 15 w woj. słupskim; 4 Rudnitzki w woj. pilskim; 331 Rudny, z tego 6 w woj. gdańskim.
Edward Breza
