Nazwisko Myszk, wymawiane i niekiedy pisane Miszk, też Myszka, spotykane jest na środkowych i południowych Kaszubach oraz na Kociewiu. Często kojarzy się je z wyrazem mysz i myszka. Nie ma z nimi jednak raczej nic wspólnego.
Forma ogólnopolska tego nazwiska brzmi Myszek. Na Pomorzu zaś Myszk wskutek zaniku tak zwanego e ruchomego, jak w wyrazach palc, łokc, Józk, koniuszk, piątk. Nazwisko to genetycznie jest zdrobnionym czy spieszczonym imieniem od staropolskiego dwuczłonowego imienia Myślibor, oznaczającego „tego, co myśli o walce”, jako że człon -bor związany jest znaczeniowo z walką, porównaj rosyjskie borba – 'walka”. W analogiczny sposób powstało imię, a potem nazwisko Gosz i Goszek od Gościsław, Częstek od Częstobor, Maszek od Maciej, Daszek od Daniel, Paszek od Paweł itd.
Nazwisko Myszk pojawia się też w wersji zniemczonej Myszke bądź Mischke. Zniemczenie nastąpiło tu przez odwrócenie przyrostka -ek na dolnoniemieckie -ke, jak w nazwiskach Grafke od Gawek (a to od imienia Gaweł), Radtke od Radek, Mielke od Miłek, Piontke od Piątek, Lieske od Łysek, Paschontke od Paszątek (a to od Pawła), Gojke od Gajek itp. Zniemczoną postać Myszke spolszczono z kolei przez wymianę końcowego -e na -a i tak powstał wariant Myszka. Podobnie z Schulze powstało polskie Szulca, z Lidtke – Litka, Goyke – Gojka, Heyke – Heyka itd.
Dodajmy, że nazwisko Myszk niemczono też przez dodanie przyrostka -er i tak powstało nazwisko Myszker, pisane też Myszkier. Podobnie kociewskie nazwisko Kreja zapisywane było w dokumentach niemieckich jako Krejer.
Takim to procesom niemczenia podlegały pomorskie, Śląskie, mazurskie i warmińskie nazwiska. Dopiero analiza językowa wydobywa z nich pierwotne polskie i kaszubskie postacie.
Nazwa osobowa Misz notowana jest od początku XIV w., tak samo Miszec i Myszec, Mysz, Miszek i Myszek. W 1770 r. utrwalona została Elisabeth Myszkowa, a w 1792 r Godefridus Myszka w Sartawicach (powiat świecie). W tym samym czasie Myszka był odnotowany w księgach parafii Miłobądz pod Tczewem. Również w pierwszej połowie XVIII w. omawiane nazwisko zostało bogato poświadczone w księdze metrykalnej parafii Strzepcz (powiat Kartuzy): Martinus Misk 1712 r., Catharina Miszkowa 1732 r., Mathia Miszk 1733 r., Joannis Misz 1715 r. Postać Myszkier potwierdzona została w 1773 r. i w następnych w parafii Pogódki pod Skarszewami. Kataster kontrybucyjny z 1773 r. przynosi liczne poświadczenia z wsi powiatu kartuskiego: Martin Misko utrwalony został w Bączu, Jakob Meschke w Rybakach, Wojtek Miszko w Kamienicy Królewskiej, Adam Miszko w Załakowie, Martin Miszko w Mojuszu, Michel Miszka w Sikorzynie. W 1920 r. nauczycielem w Ręboszewie był również Mischke. W okresie międzywojennym Mischke odnotowany został kilka razy w księdze parafii Tyłowo (powiat wejherowski).
Często też zaświadczone zostało to nazwisko w Bytowskiem: Miscke Christeke, tj. Chrystek (zdrobnienie od Chrystian) zapisany został w 1560 r. w Pomysku Małym pod Bytowem, w 1780 r. Hans Mischke w Tuchomiu, w księdze chrztów parafii Ugoszcz w 1795 r. Joannes Myszka, a Andrzej Myszkier był pod koniec XVIII w. organistą w Ugoszczy i w Niezabyszewie, często zapisywany jako ojciec chrzestny, np. w 1781 r. trzy razy. W księdze ślubów tej parafii w 1768 r. przysięgę małżeńską składała wdowa Anna Miszkowa z Ugoszczy, w 1793 r. Jan Miszka. W księdze zmarłych zapisana została w 1798 r. Marianna Myszkowa z Rabacina, w Księdze Szkaplerza parafii Ugoszcz w latach 1827-1841 zapisanych zostało 16 członków pisanych Miska lub Miskowa. „Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” notuje 1088 obywateli noszących nazwisko Myszk, z tego 8 w woj. bydgoskim, 763 gdańskim, 227 słupskim; 3903 Myszka, z tego 327 w woj. bydgoskim, 68 elbląskim, 343 gdańskim, 333 słupskim; 5 Myszek, z tego 1 w woj. gdańskim; 36 Miszek, również 1 w woj. gdańskim; 129 Myszke, z tego 17 w woj. bydgoskim, 77 gdańskim, 27 słupskim; 39 Myszker, z tego 22 w woj. gdańskim; 1 Myszkie w woj. gdańskim; 233 Myszkier, z tego 24 w woj. bydgoskim, 10 elbląskim, 142 gdańskim; 532 Myszkiewicz, z tego 15 w woj. bydgoskim, 22 gdańskim; 172 Miszk, z tego 8 w woj. elbląskim, 112 gdańskim, 42 słupskim; 295 Miszka, z tego 23 w woj. bydgoskim, 6 elbląskim, 142 gdańskim, 21 słupskim; 333 Miszke, z tego 44 w woj. bydgoskim, 159 gdańskim, 26 słupskim; 2 Miszkie w województwie gdańskim i inne.
W parafii Wilno (Kanada) pisani Mishka, w Winonie (USA) Myszka, rozumiani przez Kaszubów kanadyjskich jako „mała mysz”.
Edward Breza
