Nazwisko Loll występuje w Kościerzynie i w ogóle na południu Kaszub oraz na Kociewiu. Tak się jednak złożyło, że historycznie poświadczone zostały jego formy pochodne Lolczyk i Lolkowski. Michael Lolczyk zanotowany został w księdze parafii Pogódki w 1718 r. i tamże 3 lata później, tj. w 1721 r., Michael Lolkowski. Wcześniej, bo już w 1598 r., Mateusz Lola (źródłowo Lolia) potwierdzony został w Wysinie.
Publikacja niemiecka Kreis Bütow (wydanie II z 1939 r.) podaje nazwisko Lulle i Lulla, gdzie o przed l przeszło w u (trudno bowiem znaleźć inne objaśnienie tego nazwiska niż formy Loll), a na końcu Niemcy dodali -e, które Polacy wymienili na -a. W Dąbiu pod Bytowem w 1661 r. zanotowany został Mathis Lulla, a w 1780 r. Casimir Lulla w Studzienicach i Adam Lulle w Dąbrowie.
„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje poza woj. gdańskim nazwiska Lol (12), Lola (29), Lolaj (6), Lolak (2), Lolas (16), Lolis (5), Lolko (13), Lolli (1), Lolonkiewicz (1). Nadto 4 obywateli o nazwisku Lolek, z czego 1 w woj. gdańskim, 315 o nazwisku Lolo, z czego 21 w woj. gdańskim, i 106 o nazwisku Loll, z czego 31 w woj. gdańskim i 37 w woj. bydgoskim.
Wariant Lolczyk pochodzi od Lol i utworzony został za pomocą przyrostka -czyk, jak Urbańczyk od Urban, Pawelczyk od Paweł, Zduńczyk od Zdun. Może ta forma (Lolczyk) pochodzi od wcześniejszej Lolek i utworzona została za pomocą przyrostka -ik, jak Urbanik od Urban, Janik od Jan, Szczepanik od Szczepan. Formę Lolek zakłada nazwisko Lolkowski. Powstało ono modelowo wskutek chęci posiadania nazwisk na -ski i formy pochodne.
Skąd jednak nazwisko Loll? Powiedzmy na początek, że pisownia przez podwójne -ll na końcu ma źródło w pisowni niemieckiej: żeby Niemiec mógł wymawiać Lol z o jasnym, trzeba było pisać po o dwie litery (inaczej czytałby Lol z o długim). Wiadomo, że dzieciom sprawia kłopot wymówienie głoski r, na jej miejsce wstawiają l. Uprzytomnienie sobie tej właściwości mowy dziecka, prowadzi nas do genezy nazwiska Loll. Jest to mianowicie spieszczone imię Karol. W imieniu podstawowym Karol pominięto nagłosową sylabę Ka- i tak powstała forma Lol (z pierwotnego Rol). Lolek mogło powstać od Lol przez dodanie przyrostka -ek, jak Janek od Jan, Edmundek od Edmund lub jest to spieszczenie powstałe wprost od imienia Karol. Porównaj imię Lolek z filmów rysunkowych dla dzieci: Bolek i Lolek, gdzie ostatnie imię to spieszczenie od Karol. Przypomnijmy, że i na młodego Karola Wojtyłę, obecnego papieża Jana Pawła II, mówiono w domu Lolek. Podobnie nazwisko Lenz mogło powstać od Lorenz.
Ks. Sychta podaje rzeczownik lól, czyli „człowiek zły, nicpoń, łajdak”, powstały prawdopodobnie od imienia Lol (proces apelatywizacji). Co innego lola – „krowa” i „bicz kręcony”, powstałe od wykrzyknika na krowy „lo, lo, lo”, by wracały z pastwiska.
Edward Breza
