Nazwisko Kosznik notowane jest głównie historycznie w Kartuskiem i Kościerskiem, występowało też w Wejherowskiem. Potwierdzają je księgi metrykalne parafii Chmielno i Sierakowice z początku XIX w., a w Kościerskiem w wielu wsiach (Mały Klińcz, Niedamowo, Kaliska) kataster frydrycjański z końca XVIII w., przy czym w tym źródle pisane bywa niekiedy jako Kosnik. Również na Kociewiu spotykamy Koszników i Kośników. Ksiądz Bernard Sychta odnotował Kosznika jako „nazwisko kaszubskie”. W parafii Kielno w Wejherowskiem w końcu XVIII w. wymienieni zostali Koszniccy. Podobnie Koszniccy i Kośniccy występują historycznie i współcześnie na Powiślu Gdańskim. W 1699 r. Koschnicke mieszkał w młynie w Niestępowie, w 1773 r. Koschnitzke i Koschnick w Przyjaźni, w 1721 r. Woick Koschnik w Kłobuczynie, w 1920 r. nauczycielem w Brodnicy Dolnej był Koschnitzki.
Urzędowa księga adresowa Bytowa z 1925 r. wymienia 5 osób o nazwisku ortograficznie zniemczonym Koschnick (w XVI-XVIII w. w Bytowskiem nie spotkałem tego nazwiska).
Kosznik jest typowo pomorskim nazwiskiem, wywodzącym się od rzeczownika pospolitego kosznik, oznaczajączego „koszykarza”, a więc tego, który wyrabiał kosze. Ksiądz Sychta obok rzeczownika kosznik zanotował także inny – koszownik. Wyraz kosznik obok koszarz znany jest także na Powiślu Gdańskim. Językowi polskiemu nie jest on jednak znany ani historycznie, ani współcześnie. Obecna jest jedynie forma koszykarz.
Koszykarstwo, czyli plecenie koszy z korzeni jałowca, sosny i świerku lub witek jałowca, było typowym zajęciem Kaszubów. Wiemy, że uczył tego rzemiosła Izydor Gulgowski, nauczyciel i twórca muzeum we Wdzydzach Kiszewskich w Kościerskiem. Dziś sztuka ta coraz bardziej zanika. Może będzie tak, że śladem dawnego zajęcia Kaszubów pozostanie tylko nazwisko Kosznik. Bliskie brzmieniowo nazwisko Kośnik może pochodzić od gwarowego rzeczownika pospolitego kośnik oznaczającego „kosiarza”, a więc tego, który kosi zboże lub trawę. W wielu wypadkach, zwłaszcza na Powiślu Gdańskim, może to być etymologiczny Kosznik, który wskutek wahań w wymowie spółgłosek sz i ś oraz procesów kaszubienia i zrównania spółgłosek sz i ś na Powiślu Gdańskim przeszedł w formę Kośnik. Do tych rodzimych procesów dochodziły jeszcze wpływy niemieckie.
Nazwisko Kosznicki jest oczywiście wtórne, rozszerzone przyrostkiem -ski. Powstało z chęci posiadania nazwiska niby-szlacheckiego zakończonego przyrostkiem -ski bśdź jego pochodnymi.
„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” podaje 582 obywateli o nazwisku Kosznik, z tego 14 w woj. bydgoskim, 39 elbląskim, 462 gdańskim i 30 słupskim; 124 Kosznicki, z tego 1 w woj. bydgoskim, 110 gdańskim i 4 słupskim; nadto poza Pomorzem 47 Koszny; 4 Koszniruk; 1 Kosznic. Zapis niemiecki Koschnick nosi 3 obywateli w woj. gdańskim, wariant Kośnik 1048, z tego 14 w woj. bydgoskim, 26 elbląskim, 86 gdańskim i 15 słupskim; formy wtórne: Kośnicki 94, z tego 3 w woj. bydgoskim, 18 gdańskim; Kośnikowski 93, z tego 27 w woj. bydgoskim, 6 elbląskim i 1 słupskim.
Edward Breza
