Jażdżewski jest bardzo częstym nazwiskiem na całym Pomorzu. Najwcześniejsze poświadczenia źródłowe znalazłem dla niego w katastrze frydrycjańskim z końca XVIII w., wtedy bowiem w Trzebuniu zanotowany został kowal Wojciech (w dokumencie niemieckim imię oddano jako Albr(echt) Jazdzewskj.
Notują je także księgi metrykalne parafii Kościerzyna: Josephi Jaszcz 1747 r., Josephi Jażdzewski 1754 r., nadto z Walichnów w powiecie tczewskim, gdzie 1763 r. zapisany został niejaki Jazdziewski. Odnotowane jest ponadto w kaszubskim Kielnie w powiecie wejherowskim: Ewa Jażdzewska 1827 r., a nade wszystko w księgach kościelnych parafii Ugoszcz pod Bytowem od 1773 r. do 1792 r. z Żelewca pod Lipuszem, Czarnej Dąbrowy, Osławy Dąbrowy, Lubieńca, Skoszewa – zawsze w formie Jażdżewski ok. 20 zapisów w księdze ślubów i w księdze zgonów. Natomiast z lat 1749-1842 w księdze Szkaplerza (jedynej zachowanej na Pomorzu) w postaci Jazdziewski, Jażdżewski, Jazdzewski ze Skoszewa, Makowic, Żelewca, Płotowa, Lubieńca, Gliśna jest ponad 30 poświadczeń.
Nazwisko Jażdżewski pochodzi od wczeŚniejszego przezwiska Jażdż. Przezwisko zaś wywodzi się od kaszubskiej (nazwa znana też w wielu gwarach polskich) nazwy ryby jażdż, czyli w polszczyźnie ogólnej jazgarza o zoologicznej nazwie łacińskiej Acerina cernua. Ta ryba z rodziny okoni nazywana bywa także formami zbliżonymi fonetycznie do jazgarz, a więc jazgar, jazgier, jezgarz, bazgier oraz formami wywodzącymi się z rodzin wyrazowych jak łyszkarz, żydzik, caryk i bobyr.
Przy okazji wymienić można inne nazwiska pochodzące od nazw ryb, a więc od samej nazwy rodzajowej: Ryba, potem od gatunków ryb: Szczupak, Śledź, Karaś, Karp, Płotka, Kleszcz (częsta nazwa leszcza), Ukleja, Okoń, Sum (porównaj niemieckie nazwisko Welz) i wiele innych.
„Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych” notuje 65 obywateli o nazwisku Jażdż, w tym w woj. gdańskim tylko 1, 185 Jażdżewskich, z czego 70 w woj. gdańskim, nadto 592 o nazwisku Jażdżyk.
Nazwisko Jażdżewski, pisane też Jazdzewski, występuje w Winonie, w stanie Minnesota (USA) i to już od 1873 r., w Kanadzie w księgach metrykalnych parafii Barry’s Bay w latach 1880-1915 pisane również Jażdżewski i Jazdzewski. Ks. A. Rekowski odnosi do tej rodziny także zapisy Jaszewski, co jednak jest wątpliwe: Jaszewski wywodzi się od nazwy osobowej Jasz, etymologicznie Jaś.
Edward Breza
