Po blisko 75 latach i ponad rocznych negocjacjach, Polska odzyskała tzw. Archiwum Eissa. To jeden z największych zbiorów dokumentujących działania ratunkowe polskiej dyplomacji na rzecz zagrożonych Zagładą Żydów.
Archiwum Chaima Eissa
Archiwum Chaima Eissa dokumentuje akcję ratunkową prowadzoną w okresie II wojny światowej z Berna przez ówczesnego polskiego ambasadora Aleksandra Ładosia i jego dyplomatów oraz współpracujące z nimi organizacje żydowskie. Zarówno Chaim Eiss, urodzony w Ustrzykach zuryski kupiec, jak i polscy dyplomaci wraz z działaczem syjonistycznym Abrahamem Silberscheinem są określani mianem Grupy Berneńskiej. W wyniku ich działań wystawiono tysiące uzyskanych nielegalnie paszportów Ameryki Łacińskiej, ratując życie co najmniej wielu setkom osób.
Dokumentacja to „niepodważalny dowód na to, że Polacy, państwo polskie, jego przedstawiciele, systemowo i instytucjonalnie byli zaangażowani w ratowanie Żydów podczas II wojny światowej”. – Działalność ówczesnych polskich dyplomatów w Szwajcarii, na nowo odkryta i udokumentowana, może być inspiracją dla historyków, ale także dla pisarzy, dla filmowców, dla twórców kultury – dodał wicepremier, dziękując polskiemu ambasadorowi w Szwajcarii za wysiłki na rzecz przybliżenia historii polskich dyplomatów ratujących przez Zagładą.
Dokumenty będą w zbiorach Muzeum Auschwitz-Birkenau. Zbiór obejmuje osiem paszportów Paragwaju sfabrykowanych przez polskich dyplomatów dla ratowania Żydów, a także unikalne i nigdy nie użyte zdjęcia osób ubiegających się o takie paszporty. W skład archiwum wchodzi także oryginalna lista z kilkoma tysiącami nazwisk Żydów z gett, którzy w ten sposób próbowali się ratować z Zagłady oraz szereg dokumentów, w tym korespondencję między polskimi dyplomatami i organizacjami żydowskimi. W pozyskanych materiałach jest również imienna lista dzieci z warszawskich sierocińców. „Dokumenty te stanowią bardzo ważny zbiór, ukazujący z jednej strony ówczesny dramat polskich rodzin żydowskich, a z drugiej strony podejmowane próby wydostania jak największej liczby osób z zamykającego się nad nimi piekielnego kręgu Zagłady” – zaznaczył dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Na fotografii fałszywe paszporty dla Żydów stworzone m.in. dzięki polskim dyplomatom, foto: IAR.
