Laska to typowe nazwisko południowokaszubskie, notowane historycznie i współcześnie we wsiach powiatów: chojnickiego, bytowskiego i kościerskiego. W tym ostatnim notowałem je w Lipuszu i Dziemianach (też na nagrobkach cmentarnych), w Szklanej Hucie i Krósewie pod Lipuszem, a także w Kościerzynie.
Historycznie w tzw. summariuszu metryk kościelnych parafii Wiele w powiecie chojnickim odnotowano je w latach 1768-1790: trzykrotnie Fosef Laska, dwukrotnie Andreas Laska, dwukrotnie Magda Laska, raz w 1790 r. Franz Laska i Albert Laska. Kataster frydrycjański z końca XVIII w. przynosi zapis Johann Lask na wybudowaniu Laska pod osadą Rów nad jez. Wdzydze w gminie Dziemiany. Jak widać właściciel dał początek nazwie osady (stał się jej eponimem). Kataster wsi Rów z 1865 r. notuje właściciela działki rolniczej Laska. W księdze ślubów parafii Lipusz pod 1863 r. figurują Anton und Josephina Laska. Niejaki Lascke zapisany został w Struszewie w powiecie bytowskim w 1780 r., a Alosius Laska mieszkał w 1925 r. przy ul. Długiej w Bytowie. Po kaszubsku nazwisko wymawiane jest Lôska (porównaj jego Śląską wersję Loska).
Na Kociewiu notowana była forma Laski: Samuelis Lasky w 1649 r. w dekanacie świeckim i Alberti Laski w 1746 r. w kluczu dóbr pelplińskich cystersów. Ponieważ imiona w tych zapisach użyte zostały w dopełniaczu liczby pojedynczej (Samuelis, Alberti), można wnosić, że i nazwisko odmieniono. Zatem Laski to prawdopodobnie dopełniacz liczby pojedynczej (pana) Laski, choć może to być forma wtórna, utworzona za pomocą przyrostka -ski od nazwiska Las. „Słownik staropolskich nazw osobowych” notuje formę Laska od 1410 r., a oboczną Leska od 1434 r.
Nazwisko pochodzi niewątpliwie od rzeczownika pospolitego laska, oznaczającego w dawnej polszczyźnie „leszczynę, orzech laskowy”, nadto, jak dziś, symbol władzy sędziego, biskupa, a zwłaszcza marszałka i samą władzę marszałkowską (porównaj: skierować projekt ustawy do laski marszałkowskiej), przede wszystkim jednak kij do podpierania się, do bicia, kij pasterski i pręt mierniczy. Do którego z tych znaczeń nawiązano w nazwisku, nie wiadomo. Mogło tu chodzić także o producenta czy sprzedawcę lasek (porównaj nazwiska semantycznie zbliżone – Kij(ek), Pałka, Karkoszka, to ostatnie od rzeczownika karkoszka „sękaty kij”.). Była rzymska rodzina Scypionów, wywodząca swe miano od rzeczownika scipio, -onis „kij”, z której pochodzili m.in. Publius Cornelius Scipio Africanus Maior (236-184 r. p.n.e.) i Publius Cornelius Scipio Aemilianus Africanus Minor (185-129 r. p.n.e.), wodzowie rzymscy w wojnach punickich. Z Księgi wyjścia znana jest laska Mojżesza i Aarona oraz nazwisko krzewiciela nabożeństwa do Matki Boskiej Szkaplerznej, Szymona Stocka od staroangielskiego stocc „kij, laska”.
Zupełnie teoretycznie można by powiedzieć, że nazwisko Laska utworzone zostało od nazwiska Las za pomocą przyrostka -ka, jak np. Kalembka od Kalemba: Realnie jest to jednak mało prawdopodobne.
Edward Breza
