150-lecie Przemysłu Naftowego – nowe spojrzenie na dawne dokumenty
Niemal wszystkie publikacje krajowe podają do publicznej wiadomości informacje o polskim farmaceucie Ignacym Łukasiewiczu który utworzył krajowy przemysł naftowy. Poczytna prasa, radio i telewizja, placówki kulturalno-oświatowe w tym także muzea, literatura, dostarczają nam wiele niesprawdzonych wiadomości, tworząc przy tym mit o ojcu wynalazcy, twórcy, a nawet odkrywcy. Od wielu lat da się słyszeć co raz to częstsze głosy iż swój wynalazek nafty – I. Łukasiewicz opatentował w Austriackim Urzędzie Patentowym we Wiedniu w 1853 r. Na bazie tej informacji sformułowano dalsze sukcesy zawodowe.
Tymczasem wystarczyło sięgnąć do materiałów źródłowych aby sprawdzić te czasami niejednoznacznie brzmiące osiągnięcia. Okazało się, iż jedynym posiadaczem przywilejów przeróbki ropy naftowej był Jan Zeh. A oto treść pisma przytoczona w wiarygodnym tłumaczeniu:
W załączeniu przesyłamy panu kopie 2 przywilejów dla Johanna Zeha, które znajdują się w naszej bibliotece. Jeżeli chodzi o jedyny przywilej dla Johanna Zeha i Ignacego Łukasiewicza to możemy Panu przesłać jedynie kopie z wykazu przywilejów. Samym dokumentem przywileju jednak nie dysponujemy. Jeżeli chodzi o Pana pytanie w sprawie różnicy pomiędzy patentami a przywilejami, to nie mogliśmy w naszej dokumentacji znaleźć żadnych dokładnych wskazówek. Austriacki dokument patentowy nr 1 pochodzi z roku 1899. Od tego roku istnieje również austriacki Urząd Patentowy. Wcześniej używano określenia „przywilej”.
A oto zeskanowane oryginały przywilejów:
oraz ich tłumaczenie na język polski:
Str.40 poz. 399 Zeh Jan i Ignacy Łukasiewicz*
WYNALAZEK WYTWARZANIA ŚWIEC PARAFINOWYCH Z WOSKU ZIEMNEGO / BITUMINY/ I JEGO RÓŻNYCH ODMIAN. 23.XI.1853 WAŻNOŚĆ 1 ROK TAJNE
Str.40 poz. 400 Zeh Jan* /proszę zwrócić uwagę na to iż w przywileju tym występuje tylko jedno nazwisko/
WYNALAZEK TAKIEJ REKTYFIKACJI NATURALNEGO OLEJU SKALNEGO NA DRODZE CHEMICZNEJ, ABY MÓGŁ BYĆ ON BEZPOŚREDNIO WYKORZYSTANY DO CELÓW TECHNICZNYCH. 2.XII.1853 WAŻNOŚĆ 2 LATA TAJNE
3. Str. 102 poz.640 Zeh Jan*
WYNALAZEK METODY WYTWARZANIA TANICH I DOBRYCH SMARÓW DO WOZÓW I MASZYN ZWANYCH „ TŁUSZCZEM SKALNYM”. 9.XI.1856 WAŻNOŚĆ 1 ROK TAJNE
4. Str.105 poz. 356 Zeh Jan* Przedłużenie ważności przywileju.
Treść jak w poz. 400
PRZEDŁUŻENIE 4 LATA TAJNE
Z wyżej przytoczonych dokumentów jednoznacznie wynika iż jedynym właścicielem przywileju uprawniającego do przetwarzania oleju ziemnego na obszarze C i K Austrowęgier do 23.XII. 1859 r. był Jan Zeh.
Nasuwa się zatem pytanie dlaczego Jan Zeh nie przedłużał przywileju. Otóż dn. 12.02.1858 r. w wypadku płonącego sklepu z produktami ropnymi; głównie naftą, pochodzącymi z własnej rafinerii – zginęły dwie młode osoby. Były nimi żona J. Zeha i jej siostra. Oprócz nich w pożarze zginęły jeszcze dwie inne osoby. Ten fakt spowodował wycofanie się J. Zeha z dalszej działalności na niwie naftowej. Miejsce tej tragedii we Lwowie nazwano „placem spalonych”.
Dopiero po wygaśnięciu przywileju tj. po 23.XII.1859 r. zaistniała formalna możliwość przetwarzania ropy naftowej. Zasadne więc wydają się twierdzenia tych, którzy początki działalności I. Łukasiewicza widzą w założeniu spółki naftowej wraz z K. Klobassą i T. Trzecieskim w roku 1861.
Brak badań naukowych tyczących się początków przemysłu naftowego powoduje ciągłe tworzenie nowych nieuzasadnionych manipulacji i przekłamań historii. W wyniku takich działań powstają mity które przenoszone są do literatury, a nawet podręczników szkolnych.
Stosownie do wyżej ukazanych dokumentów przykładem ewidentnego przekłamania może być niedawno wydany i nagrodzony piękny album „W kręgu światła lampy naftowej” gdzie na str. 34 ukazany jest dokument przywilejów, a tuż pod nim tłumaczenie w języku polskim. Porównując obydwa teksty /poz. 400/ z łatwością stwierdzimy iż w j. polskim dodane zostały słowa i Magister Farmacji Ignaz Łukasiewicz. Również w innych publikacjach można spotkać podobną interpretację tworzenia nieprawdy. Zachodzi więc pytanie dlaczego ktoś publikuje i przeinacza ewidentne fakty?
Dodanie przytoczonych słów pozwala, na bazie manipulacji przypisywać danej osobie czyny niedokonane przez nią, a także tworzyć „nową historię” .
W oparciu o Nowoczesną Encyklopedię Ilustrowaną M*Arcta z 1938 r. wyjaśnijmy znaczenie słów patent i przywilej.
PATENT – prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób przemysłowy i handlowy ( wytwarzanie, puszczanie do obrotu, sprzedawanie używanie) rozciąga się na obszar całego państwa, trwa lat 15 od udzielenia; zasady naukowe i odkrycia nie podlegają patentowi; wykluczone są wynalazki sprzeczne z dobrymi obyczajami. Podstawą zarejestrowania jest zgłoszenie…..
PRZYWILEJ – /łac.privilegium/ – uprawnienie; dokument nadający korzyści….
Zapraszam Szanownych Czytelników do dyskusji. Może razem uda nam się ustalić budzące kontrowersje fakty i sprostować niektóre przekłamania, jak chociażby sprawę lampy naftowej. Następną część podam do wiadomości w m-cu wrześniu br.
Jerzy Malinowski
Wietrzno, 3.07.2003
——————————-
* Przy każdym nazwisku zapis: magister farmacji – Lwów
