przodek.org

DZIEWIĘTNASTO WIECZNA ZAGADKA
„Dobry kolega Cypriana K. Norwida.”
W 1880 był nim Heliodor Rochlitz, z którym Norwid tłumaczył libretto opery Marcella. Kim był Heliodor Rochlitz, ów autor dokonanego wspólnie z Norwidem przekładu libretta z francuskiego na polski, jak wynika z jego listu świetnie władający językiem polskim i zaprzyjaźniony z poetą? Miał być wnukiem lub synem niemieckiego pisarza Friedricha Rochlitza (1769-1842)?. Stanowczo nie!
Cyprian Norwid, w latach 30-tych był zaprzyjaźniony z Heliodorem Jankowskim h. Nowina, synem pułkownika WP Antoniego i Zofii Tomkowicz. Kilkakrotnie podróżował z nim do Paryża. Po tragicznej śmierci generała Antoniego Jankowskiego 15 sierpnia 1831r. w Warszawie, nazwisko Jankowski okryło się hańbą. Czy zatem Heliodor Jankowski nie mógł w późniejszych latach, dla odcięcia się od tego dziedzictwa, zmienić nazwiska na Rochlitz?
W siódmym tomie „Revue d’économie sociale et rurale” (1884) na s. 26 pojawia się podwójne nazwisko i adres: „Rochlitz Jankowski (le comte Héliodore de), ave. Montaigne 77”; ten sam adres, dodajmy, który widnieje na liście Heliodora do Norwida z roku 1882.
Ostateczne rozwiązanie zagadki – zaskakujące – przynosi wydany w roku 2011 słownik biograficzny Weterani powstań narodowych w Zakładzie św. Kazimierza w Paryżu, w którym pod numerem 89 znajduje się:
„JANKOWSKI Heliodor s[yn] generała Antoniego i Zofii Rochlitz Tomkiewicz, urodzony 6 VIII 1826 r. w Sieradzu, emerytowany doktor medycyny”. Datę urodzenia należy sprostować na rok 1820 (chrz. w Sieradzu no.1820/133), ponieważ jego matka zmarła w roku 1821 w Rawie Mazowieckiej (generał Antoni Jankowski ożenił się powtórnie). Nazwisko (w brzmieniu Tomkowicz) jest nazwiskiem Marianny, kolejnej córki Świętosława Piotra Dunina i królewskiej metresy Wilhelminy von Rochlitz, młodszej siostry Antoniny Malczewskiej.

Oto Norwid przestrzega przed zamienianiem patriotyzmu na „wyłączność”, grożącym sekciarstwem i fanatyzmem, i pisze:
„Ale Przedwieczny palcem swym co innego pokazuje – pokazuje On, że Ci, co najpotężniejszymi są działaczami teraz, to wszystko synowie zdrajców i wszyscy z wojska rosyjskiego, bez wyłączenia nawet pierwszych ruchu sprężyn. Syn Wincentego Krasińskiego (Zygmunt), syn Jankowskiego generała (Heliodor), syn Krukowieckiego generała (Aleksander), syn Haukego generała (Józef) itd., itd.!… Wszyscy działacze i wodze ruchu to synowie tych, którzy przez purytanizm patriotyczny osławieni lub zabici byli jako zdrajcy, i często sami jako tacy policzkowani (PWsz IX, 131)”.